Bij het toenmalig partijbureau van de PvdA in Amsterdam lieten burgers al eerder met een bekladding weten tegen de 'participatiesamenleving' te zijn die de regering lanceerde als vervanger voor de klassieke verzorgingsstaat. © Evert Elzinga

Participatiesamenleving teveel gevraagd van burger

De rijksoverheid vraagt soms teveel van de burger. De door premier Mark Rutte bejubelde ‘participatiesamenleving’ gaat veel meer Nederlanders dan verwacht boven de pet.

Tobias den Hartog 24-04-17, 12:08

De meeste burgers zijn ‘slechts beperkt’ in staat om te kunnen omgaan met tegenslagen
Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid

Van hen wordt verwacht dat ze als zzp’er in actie komen om hun pensioen te regelen, of ervoor te zorgen dat ze de beste gezondheidszorg ontvangen, maar dit lukt hen lang niet altijd. Opvallend is dat het niet alleen ‘kwetsbaren’ zijn: niet alleen mensen met een laag IQ of lagere opleiding komen in de knel, maar ook hoger opgeleiden.

Dat concludeert Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) in een rapport dat vandaag verschijnt.

De raad schrijft dat ‘mensen met een goede opleiding en een goede maatschappelijke positie in situaties verzeild kunnen raken waarin hun redzaamheid ontoereikend is’. ,,Zeker op momenten dat het leven tegenzit.’’

De zogenoemde participatiesamenleving vraagt volgens die raad teveel van het ‘doenvermogen’ van burgers. Bijvoorbeeld als zzp’er zorgen voor een stabiel inkomen, of pensioen. Maar ook wanneer het gaat om gezondheid: zelf de beste behandelaar kiezen, gezond leven of geïnformeerd zijn over behandelmethodes.

Schulden

De helft van alle Nederlanders (48 procent) heeft bijvoorbeeld moeite om zelf de regie te voeren over gezondheid, ziekte en zorg. Het ontbreekt hen aan kennis, motivatie en zelfvertrouwen, houdt de raad voor. Eén op de drie huishoudens heeft onvoldoende buffers om een normale tegenslag, zoals het stukgaan van een wasmachine, op te vangen. Ongeveer 650.000 huishoudens hebben problematische schulden, terwijl nog eens 735.000 huishoudens risico daarop lopen.

Op cruciale onderdelen van het leven moeten mensen keuzes maken, de regie nemen en in actie komen, stelt de raad. Kennis is daarbij niet genoeg. ‘Pro-actief temperament en optimisme’ worden minstens zo belangrijk geacht om de gezondheid, de persoonlijke financiën en de positie op de arbeidsmarkt goed te beheren of te verbeteren. De meeste burgers zijn ‘slechts beperkt’ in staat om steeds weer in actie te komen, verleidingen te weerstaan en om te gaan met tegenslagen.

Boetes

Volgens de WRR moet de overheid meer rekening houden met de grenzen aan het vermogen van burgers bij het invoeren van beleid. Ook moeten uitvoeringsinstanties niet meteen grote boetes opleggen als burgers fouten maken, maar eerst kijken of er sprake is van opzet.