Vanochtend zitten de twaalf ‘stikstofgedeputeerden’ van de provincies voor de vierde keer om tafel met landbouwminister Carola Schouten (CU). De inhoud van die gesprekken is geheim, maar betrokkenen melden dat door Schouten en premier Mark Rutte (VVD) een stevig beroep op de provincies is gedaan om de strenge stikstofmaatregelen uit oktober te versoepelen. Rutte schoof al twee keer aan, om extra gewicht in de schaal te leggen. Eerder kreeg de premier het verwijt dat hij te weinig regie voerde in de stikstofcrisis.

Gelders gedeputeerde Peter Drenth zegt dat de gesprekken  tot doel hebben om tot een eenduidige, heldere lijn bij de verschillende overheden te komen. ,,Een kamerbrief van de minister over de regelgeving heeft tot veel onduidelijkheid geleid. Er is ruis op de lijn ontstaan. Die proberen we nu weg te nemen.” 

Boeren trokken in oktober per trekker naar de provinciehuizen om hun woede over de stikstofplannen kracht bij te zetten. Op sommige plekken was de sfeer erg grimmig. De protesten zorgden ervoor dat de provincies hopeloos verdeeld raakten. Onder meer Friesland en Overijssel trokken hun handtekening in, tot onvrede van andere provincies.

De veehouders waren boos, omdat de provinciebesturen hen harder aan wilden pakken dan Schouten had voorgesteld. Daarbij draaide het concreet om de rechten van stoppende boeren. Zij mogen straks bij beëindiging van hun bedrijf hun vrijkomende stikstofruimte verkopen, bijvoorbeeld aan een woningbouwproject. Schouten wilde de stikstofruimte berekenen op basis van de grootte van de stal van een veehouder. De provincies gingen uit van het aantal dieren dat per 8 oktober daadwerkelijk op stal stond, vaak een lager aantal.

Landbouwminister Schouten heeft de provincies nu met hulp van Rutte terug in het gelid gedwongen. Het is overigens maar zeer de vraag of boeren nu wél tevreden zijn. Zij klaagden bij de provinciehuizen vooral ook over ‘diefstal’ van vergunde rechten. Boeren die hun bedrijf willen uitbreiden, verliezen straks namelijk automatisch de groeiruimte die nog in hun vergunning zat. Daarover waren provincies en Rijk het al eens; die regels lijken dan ook overeind te blijven. De versoepelde stikstofregels moeten 10 december door alle provinciebesturen worden goedgekeurd.

De stikstofcrisis zette de afgelopen maanden onder druk van het boerenprotest hele provinciehuizen op zijn kop. Door ingrijpen van premier Rutte lijkt de eensgezindheid terug. Hoe ging dat in zijn werk? Een reconstuctie in drie delen.