Rutte moet een list verzinnen

Rutte zou de demissionaire ministers Dijsselbloem en Ploumen, die straks veroordeeld zijn tot de oppositiebankjes, kunnen vragen op het pluche te blijven. Op die manier kwam in 1973 het kabinet-Den Uyl tot stand. Tijdens een moeizame formatie benaderde informateur Jaap Burger enkele ARP’ers en KVP’ers om in het kabinet te komen. Omdat de ARP- en KVP-fractie (later opgegaan in het CDA) moeilijk tegen hun eigen mensen konden stemmen, was er voldoende steun voor het kabinet.

Het nadeel is alleen wel dat deze zet de stabiliteit niet bepaald ten goede komt. Het is nooit helemaal zeker of de PvdA-fractie in dit scenario mee stemt, omdat ze niet voor het regeerakkoord tekenen. Bovendien is het een risico voor de toch al gedecimeerde sociaaldemocraten; bij de ARP leidde de actie destijds tot interne ruzies. 

Rutte kan het voorbeeld van Wim Kok in 1994 volgen, toen de onderhandelingen tussen PvdA, VVD en D66 waren misgelopen. De latere PvdA-premier schreef een concept-regeerakkoord, waaraan VVD en D66 uiteindelijk meededen.

Maar voordat Rutte de pen ter hand neemt: er is een groot afbreukrisico. Met een concept-stuk geeft hij een groot deel van zijn onderhandelingspositie prijs en zien de anderen welke concessies hij wil doen. Dat maakt hem kwetsbaar. Bovendien: als het niet lukt de anderen achter het akkoord te scharen, is hij een beschadigd leider.

Dit is niemands favoriet, maar juist Rutte zelf heeft met kabinet-Rutte II laten zien dat het wel kan. VVD en PvdA hadden geen meerderheid in de Eerste Kamer, waardoor ze akkoorden moesten sluiten met de oppositie om bezuinigingsmaatregelen aangenomen te krijgen. Dit kabinet gaat desondanks de geschiedenisboeken in als zo ongeveer de meest hervormende regering sinds de Tweede Wereldoorlog.

Maar een erg rustige kabinetsperiode wordt het met dit plan niet. Rutte II wist zich van tevoren nooit verzekerd van steun en moest steeds D66, ChristenUnie en SGP tegemoet komen om hun medewerking te kopen. Deze oppositiepartijen streken vervolgens met de eer. En dan hebben we Rutte I nog niet eens genoemd. Dat minderheidskabinet met gedoogsteun van de PVV viel direct, toen Geert Wilders zijn handen ervan af trok.