'Toen ik begon, wilde ik de wereld nog verbeteren'

Edith Schippers kon zomaar de eerste vrouwelijke minister-president van Nederland worden. Als chief whip van de VVD-fractie hield ze de rijen gesloten in een periode dat het gezag van de toen nog jonge VVD-leider Mark Rutte niet vanzelfsprekend was. Als minister van Volksgezondheid in twee kabinetten beteugelde ze de almaar oplopende zorgkosten. Maar ze vindt het wel mooi geweest. ,,Ik wilde het moment voor zijn dat mensen gingen denken: 'Wanneer gaat zij nou eens weg?' Er is buiten Den Haag ook een leven.''

Is uw omgeving blij dat u straks weer wat meer vrij bent?

,,Weekenden weg met vrienden of feestjes moest ik vaak laten schieten. Je kunt deze baan niet half doen. Als ik mijn opvolger één tip mag geven: zorg dat je privéleven op orde is. Je baan gaat voorbij, je gezin blijft altijd. Natuurlijk ben ik er niet altijd met het eten. Vaak niet zelfs. Maar mijn man en ik hebben ons leven zo ingericht, dat we andere momenten pakken. Als minister van Sport moet ik in het weekeinde vaak bij wedstrijden zijn. Dan neem ik vaak mijn man en dochter mee en gaan we na afloop naar de McDonald's. En als mijn dochter ziek was, lag ze op een bank in mijn werkkamer.''

Wat heeft u geleerd in de politiek?

,,Toen ik begon, wilde ik de wereld nog verbeteren. Je gaat tenslotte de politiek in omdat je idealen hebt. Wat je in de loop der jaren leert - zeker als je minister bent - is dat je wel met je ideologische veren kunt pronken, maar dat je uiteindelijk gewoon iets voor elkaar moet krijgen voor de kiezer die op je gestemd heeft. Daarvoor moet je compromissen sluiten.''

Fijne spagaat. De kiezer wil juist herkenbare politici.

,,Compromissen sluiten is van alle tijden. Het verschil met vroeger is dat er nu dertien partijen in de Tweede Kamer zitten. Dertien! En dan krijg je van die lange formaties zoals nu. En je kunt wel zeggen: ik sluit geen compromissen om herkenbaar te blijven. Maar je zit toch niet in de politiek om langs de kant te blijven staan en zetels te sparen?''

U vindt dat er te veel partijen zijn?

,,Ja. Ik ben voor invoering van een kiesdrempel om ons land bestuurbaar te houden. Met een Kamer zoals we die tegenwoordig hebben, moet je links over rechts en met veel partijen coalities sluiten. Door het voor kleinere partijen moeilijker te maken een plek te veroveren in de Kamer, wordt het makkelijker om herkenbare kabinetten te maken. Het moet mogelijk blijven voor nieuwe partijen om te beginnen. Maar het hoeven er voor mij geen dertien te zijn.''

Hoe leuk was het ministerschap eigenlijk? Op maandag werd alles al afgekit in het coalitieoverleg.

,,Daar heb ik geen klagen over. Doordat ik vanaf het begin af aan akkoorden sloot met de zorgsector, hield ik het stuur in handen. We traden aan in een zware crisis zonder economische groei, terwijl de uitgaven aan zorg fors bleven stijgen. Als ik niet had ingegrepen, had de minister van Financiën het overgenomen. Door afspraken te maken met de sector over hoe we de zorg betaalbaar konden houden en tegelijkertijd de kwaliteit konden verbeteren, is dat voorkomen. Zo was ik niet afhankelijk van welk coalitieoverleg dan ook.''

Er zijn ook een hoop voornemens niet geslaagd...

,,Als je een makkelijk vak wilt, moet je geen minister van Volksgezondheid worden. Als je in een kabinet stapt met enerzijds de PvdA en anderzijds de VVD die allebei heel anders over de zorg denken, moet je niet bang zijn voor een blauw oog.''

U zou met uw portefeuille hebben gezwaaid.

Welk dossier laat u met buikpijn achter?

,,De geestelijke gezondheidszorg. Ik heb er heel hard aan getrokken en als demissionair minister nog een akkoord gesloten om de wachtlijsten aan te pakken. Want het is van de gekke dat mensen die er geestelijk ernstig aan toe zijn in Nederland niet gelijk hulp kunnen krijgen, terwijl er genoeg geld is. Daar ligt een belangrijke taak voor mijn opvolger.''

Volgens uw omgeving bent u in onderhandelingen niet altijd even aardig.

,,Ja. Dat beaam ik. Ik zit hier niet om aardig gevonden te worden.''

Geen spijt van de samenwerking met de PvdA?

,,Ik ben er juist trots op! Deze twee partijen denken intrinsiek anders over heel veel zaken. Maar midden in een crisis hebben we besloten samen de problemen op te lossen. We durfden onze handen vuil te maken. Daar krijg je alleen nooit applaus voor. De VVD heeft ook verloren op 15 maart.''

En nu zit de VVD weer aan de formatietafel. Waarom duurt dat proces zo lang?

,,Kijk naar de PvdA. Het enorme verlies van die partij heeft het formeren moeilijker gemaakt. Iedereen is bang dat hen hetzelfde overkomt. Met vier partijen moet je compromissen sluiten en uiteindelijk gaat de aandacht uit naar wat je niet hebt binnengehaald en niet naar wat je wél voor elkaar hebt gekregen.''

Uw partijleider Mark Rutte is toch niet bang voor compromissen? Visie noemde hij een olifant die het uitzicht belemmert.

,,Dat ben ik niet met hem eens. Het is ook niet zo dat Mark geen visie heeft: hij heeft meer visie in zijn pink dan de meeste mensen in hun hele lichaam. Alleen doet hij altijd of dat niet zo is om als minister-president de eindjes aan elkaar te knopen.''

Waarom ziet de achterban van de VVD dan zo weinig van die visie?

,,De afgelopen jaren waren we druk met de hand aan de ploeg slaan. Maar nu de economische storm is geluwd en er een nieuwe Kamerfractie zit, is het wel weer tijd om te herijken: wat is er bereikt en welk beleid is er nu nodig?''

Waarom wilde u daar geen leiding aan geven?

,,Ik heb wel overwogen me te kandideren voor partijleider, maar ik constateerde dat wij een zeer goede kandidaat hadden die zichzelf de afgelopen jaren heeft bewezen: Mark Rutte. Als ik vond dat hij het niet goed had gedaan, had ik mezelf zeker kandidaat gesteld.''

En nu kiest u voor een bestaan in de luwte?

,,Hierna ga ik niet de hele dag de tuin wieden. Ik zal zeker wel eens een partijcongres van de VVD bezoeken, maar ik ga niet van een afstand overal commentaar op geven.''

Sluit u een terugkeer uit?

,,Ik sluit niks uit, maar ik ben het niet van plan.''

Wat gaat u dan doen?

Wat gaat u hier zeker niet missen?

,,Sociale media. Er gebeuren mooie dingen, maar het is ook een open riool. Eens in de paar weken tik ik mijn naam in op Google. Je wilt niet weten wat er bovendrijft.''

En wie gaat u missen?

,,In politiek opzicht ga ik Mark Rutte het allermeeste missen. We hebben de afgelopen jaren een heel speciale band opgebouwd. Nu begrijp ik met drie woorden wat Mark bedoelt. Maar als ik straks in een dierenwinkel werk, denk ik vast: Waar heeft die man het over! Want dan volg ik de politiek niet meer zo. En dat is ook prima.''