Topambtenaar kon niet van onderzoek MH17 afblijven

De huidige baas van geheime dienst AIVD, Dick Schoof, lijkt een onderzoek rond de MH17-ramp te hebben willen beïnvloeden. Dat slaagde waarschijnlijk maar deels, maar het roept vragen op over zijn integriteit, vinden CDA en D66. Minister Dekker laat weten dat het beter was geweest als Schoof ‘iets meer afstand’ had gehouden.

Tobias den Hartog 08-02-19, 10:00 Laatste update: 16:11

Is het zo dat de slager zijn eigen vlees mee heeft gekeurd?
Chris van Dam, CDA

Schoof liet in 2015 het functioneren van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding en Veiligheid (NCTV) onderzoeken, waarvan hij de baas was.

De Universiteit Twente kreeg de opdracht voor de ‘onafhankelijke studie’, maar uit documenten die gisteren openbaar werden, na een verzoek van website GeenStijl, blijkt dat Schoof en zijn ambtenaren niet konden nalaten zich ermee te bemoeien.

Zo wilden ambtenaren van Schoof conclusies afgezwakt hebben, stuurde hijzelf op vragen die geïnterviewden werden voorgelegd en bemoeide Schoof zich met de samenstelling van de commissie die het onderzoek begeleidde, net als met de reikwijdte van de studie en de publicatiedatum.

Opheldering

CDA en D66 zijn bezorgd, al was het maar omdat Schoof inmiddels vergaande bevoegdheden heeft als hoofd van inlichtingendienst AIVD. ,,Dit is niet hoe een evaluatieonderzoek in elkaar moet zitten’’, zegt CDA’er Chris van Dam. ,,Is het zo dat de slager zijn eigen vlees mee heeft gekeurd?’’

Wie de honderden documenten leest, krijgt wel die indruk. Dat Schoof zich zorgen maakte, is begrijpelijk. Voor de NCTV stond er met het onderzoek veel op het spel: de MH17 was de eerste grote test, omdat de club een spilfunctie had tussen alle ministeries en diensten als politie en AIVD.

Schoof en zijn ambtenaren konden het niet nalaten zich te bemoeien. Nog voor de start deed hij persoonlijk suggesties voor wie het onderzoek zou doen. Die werden wel weggewuifd, want ‘te politiek’. Ook drong Schoof aan op meer aandacht voor de ‘operationele inzet’, maar dat weigerden de onderzoekers. Het mocht er niet ‘ingefrommeld’ worden. ‘Voet bij stuk houden’, staat er in een e-mail. Schoofs suggestie om ‘internationale politieke dynamiek’ te betrekken vond wel gehoor. Net als suggesties voor de vragen aan geïnterviewden. Ook kregen ambtenaren van Schoof voor publicatie hoofdstukken van het onderzoek te lezen.

De hoofdconclusie van de studie werd afgezwakt. Dat de crisisbeheersingsorganisatie onder Schoof ‘slecht’ functioneerde, werd veranderd in ‘niet goed’.

Boos

Schoof was alsnog des duivels destijds. ‘Zijn eerste reactie gister op het rapport was niet goed’, is te lezen. Een ambtenaar noemt de woedende Schoof zelfs ‘Dick Donder’.

De Universiteit Twente erkent dat er ‘woorden’ zijn aangepast, maar stelt dat ‘de inhoud van conclusies onveranderd is gebleven’.

Het ministerie laat weten dat Schoof z’n suggesties ‘op eigen titel’ deed, en dus niet namens de minister van Justitie en Veiligheid. Bovendien bleven de bevindingen van de studie overeind, laat een zegsman weten.

Minister Dekker reageert terughoudend. ,,Op onderdelen was het beter geweest als hij iets meer afstand had gehouden’’, zegt hij. ,,Maar in dit specifieke geval is niks menselijks ook ambtenaren vreemd. Ik kan me voorstellen dat je bij zo’n onderzoek emotioneler betrokken bent. Dan reageer je iets emotioneler dan je misschien had moeten doen.’’ Hij wil Schoofs optreden 'niet goedpraten’, maar vindt fouten ‘een groot woord’.

In de Tweede Kamer klinkt toch de roep om opheldering, al was het maar omdat het ministerie amper bekomen is van het schandaal rond het onderzoeksinstituut WODC van het departement. Ambtenaren bleken conclusies van onderzoeken te hebben ‘gecamoufleerd’ en uitkomsten te hebben herschreven in politiek gevoelige dossiers.

Conclusies

De onderzoekers concludeerden uiteindelijk onder meer dat de crisisbeheersing in gebreke is gebleven. De NCTV was onvoldoende gericht op samenwerking met de betrokken organisaties en de ministeries van Buitenlandse Zaken en Defensie. Dat geldt ook voor de onderlinge samenwerking. Pas gaandeweg slaagde de organisatie erin de crisis op ‘adequate wijze te beheersen’.

Volgens de onderzoekers trok de organisatie van de Nationaal Coördinator Terrorismebestrijding (NCTV) de eerste dagen na de aanslag te veel naar zich toe. Na de eerste dagen verbeterde de samenwerking, ‘waardoor alle partijen hun bijdrage konden leveren’.

De hulp van medewerkers van Schiphol en Malaysia Airlines op 17 juli wordt door de nabestaanden wel als overwegend positief ervaren. Daarentegen is de hulp van Rijksoverheid door enkelen van hen als ‘onprofessioneel en vervelend’ ervaren.