Vernietigend rapport over ‘maffiastaat’ Malta: corruptie en vriendjespolitiek zijn overal

Aanleiding voor dat onderzoek is de moord op journaliste Daphne Caruana Galizia op 16 oktober 2017. Zij werd vermoord doordat een bom onder haar auto ontplofte. Vlak voor haar dood deed ze schokkende onthullingen over corruptie, vriendjespolitiek en witwassen van geld op Malta. Er zitten drie doorgewinterde criminelen vast voor de moord, maar onbekend is wie de opdracht gaf. Bovendien ligt het onderzoek al zo lang stil, dat de drie verdachten vrijkomen als niet binnen twee maanden het strafproces begint. De moord is een aanval op de persvrijheid en volgens Omtzigt op dit moment het grootste mensenrechtenvraagstuk binnen de Europese Unie.

Omtzigt is ingevlogen om als vasthoudend en ervaren Europees onderzoeker het rechtssysteem op Malta onder de loep te nemen en uit te zoeken of het moordonderzoek van Galizia wel onafhankelijk wordt uitgevoerd. Hij reisde in oktober vorig jaar af naar het eiland onder begeleiding van 24-uurs beveiliging. Hij voerde gesprekken met rechters, ministers en minister-president Joseph Muscat. Ook sprak hij achter gesloten deuren met belangrijke betrokkenen. Gesprekken die geheim moesten blijven, maar Omtzigt wel hielpen bij het vormen van zijn beeld. 

In zijn rapport komt Omtzigt nu met onthutsende conclusies die mede gebaseerd zijn op bevindingen van de Venetië Commissie (Europese Commissie voor Democratie door Recht) en GRECO (Groep van Staten tegen Corruptie). Dat de premier de overhand heeft in alle constitutionele regelingen van Malta. Dat hij gaat over benoeming en ontslag van de rechterlijke macht en de hoogste politiechefs. Dat procedures om strafzaken voor de rechter te brengen extreem lang zijn, waardoor verdachten worden vrijgelaten als de bewaringstermijn is verstreken. Iets wat ook bij de verdachten van de moord op Galizia dreigt te gebeuren.

Volgens Omtzigt zijn de zwakke punten van Malta een bron van kwetsbaarheid voor de hele Europese Unie. Wie Maltees staatsburger is, is burger van de hele Europese Unie. Een Maltees paspoort is een paspoort waarmee je vrij kunt reizen binnen de 26 Europese Schengen landen. En Maltese banken geven toegang tot het Europese bankensysteem. ‘Als Malta zijn zwakke punten niet kan of wil corrigeren, moeten de Europese instellingen ingrijpen’, aldus Omtzigt in zijn rapport.

Hij presenteerde zijn rapport vanochtend in de Commissie Justitie van de Raad van Europa. De Raad van Europa is een samenwerkingsverband van 47 landen (niet alleen EU) die onder andere als doelstelling de bescherming van mensenrechten en de naleving van de rechtsstaat heeft. Op 24 of 25 juni wordt het rapport behandeld door de complete Raad van Europa.