Weer laat het hoofdpijnministerie een VVD’er struikelen

Tot aan het eind blijft Mark Harbers zijn ambtenaren verdedigen. Er is níet doelbewust geprobeerd ernstige zaken te verhullen. Hij heeft in zijn anderhalf jaar als staatssecretaris op het departement van Justitie en Veiligheid niets gemerkt van een doofpotcultuur. ,,Integendeel, er wordt hard en contentieus gewerkt.’’

Dat neemt niet weg dat het ministerie wel een bedenkelijke reputatie heeft. In het vorige kabinet vertrokken VVD-ministers Opstelten en Van der Steur én staatssecretaris Teeven (ook VVD) vanwege de beruchte bonnetjesaffaire. Een affaire die onnodig uit de hand liep doordat ambtenaren te lang probeerden het eigen apparaat uit de wind te houden. Ambtenaren hielden onwelgevallige informatie achter en stonden te veel met de rug naar de buitenwereld, concludeerden onderzoekers later.

De bezem ging door het ministerie. Er werd een programma opgezet om de doofpotcultuur onder ambtenaren te veranderen. Miljoenen euro’s werden gespendeerd aan ‘veranderestafettes en zwermsessies’.

Dat vorige week bleek dat zware misdaden door asielzoekers niet aan de Tweede Kamer waren gemeld, was voor veel partijen reden om te zeggen dat de cultuur op Justitie en veiligheid nog altijd niet is verbeterd. Dat er weer geprobeerd is om zaken te verdoezelen.

Hoewel dat volgens Harbers ‘echt niet het geval is’, is er wel stevig geblunderd. Ook door hemzelf, geeft hij toe. Hij had persoonlijk toestemming gegeven een rapportage naar de Tweede Kamer te sturen over de criminaliteitscijfers van asielzoekers. In het rapport stond dat de politie vorig jaar 4600 keer was ingeschakeld voor een incident waarbij een asielzoeker was betrokken. Uit een top 10 die erbij stond, bleek dat het vooral ging om winkeldiefstallen en zakkenrollerij. Terwijl allerlei zware misdaad, waaronder verkrachting en poging tot moord en doodslag, onder het kopje ‘overige’ werd gerubriceerd.

,,Ik had daar moeten doorvragen’’, erkende Harbers vanavond aan de Tweede Kamer. ,,Wat valt er dan allemaal onder die categorie? Dat heb ik niet gedaan.’’

_{(Artikel gaat verder na de foto)}

Een aantal van zijn ambtenaren deed dat wél. Zij waarschuwden al bij het opstellen van het rapport dat zo’n top 10 niet kon. Dat daarmee zware delicten onderbelicht bleven. Maar er werd volgens Harbers niets mee gedaan. Er is wel over gediscussieerd, maar ‘het gebruik van een top 10 was gebruikelijk in rapportages’. Ook was er discussie over de cijferbrij, die te onoverzichtelijk zou worden. Dus werd besloten het zo te laten. ,,Een verkeerde conclusie. Die is genomen onder mijn verantwoordelijkheid’’, zei Harbers gisteren voor hij zijn ontslag aankondigde in de Tweede Kamer.

Eerder vandaag had hij premier Mark Rutte en fractievoorzitter Klaas Dijkhoff gebeld om zijn besluit mee te delen. ,,Van mij had hij niet weg gehoeven,’’ verzucht de laatste. ,,Hij heeft geen persoonlijke fout gemaakt.’’

Het vertrek van Harbers komt dan ook op een ongelukkig moment, kort voor de Europese verkiezingen van donderdag. Voor de tweede keer deze kabinetsperiode ruimt een VVD-bewindspersoon het veld. De vorige was Halbe Zijlstra, die aftrad als minister van Buitenlandse Zaken nadat hij had gelogen over zijn aanwezigheid in de datsja van Vladimir Poetin.

Dat de geloofwaardigheid van Harbers ter discussie stond, komt ook voort uit het verleden. In 2017 was informatie over criminele asielzoekers achtergehouden omdat er veel weerstand was in gemeenten tegen de komst van opvanglocaties. Dat leidde tot een storm van kritiek en juist daarom moest er nu een fatsoenlijk overzicht naar de Tweede Kamer. Harbers: ,,En hoewel ik echt geloof dat we alleen draagvlak voor ons asielbeleid kunnen houden als we transparant zijn over álles, moet ik constateren dat dat niet is gelukt.’’

Dat het ministerie in eerste instantie de politie aanwees als schuldige van het verkeerd verstrekken van cijfers, hielp Harbers niet. De politie en het Openbaar Ministerie waren woedend, omdat zij wel alle cijfers, óók die over ernstige misdrijven, aan het ministerie hadden geleverd.