'Liefst verder de diepte in'
Archeoloog Antoine Mientjes levert vandaag bij de gemeente een rapport in over de vondst bij de Duveltjesgracht. ,,Deze is van belang voor Gorinchem.''
Delen per e-mail
Dit overkomt je niet vaak als archeoloog
Deskundige
,,Eindelijk! Er moeten een stuk of vijftien torentjes in de verdedigingsmuur rond de stad hebben gezeten, maar we hebben er nog niet eerder een gevonden.’’
Martin Veen, verbonden aan de werkgroep archeologie Gorinchem, bestempelt de vondst als bijzonder. Maar tegelijktijd verbaast hij zich over het enthousiasme in de stad. ,,We hebben eerder een deel van de eerste stadsmuur opgegraven en toen leek nauwelijks iemand geïnteresseerd. Maar ik begrijp het wel: er wordt nu de link gelegd met kasteel de Blauwe Toren. Maar die stadsmuur stond er waarschijnlijk al voor dat Karel de Stoute zijn kasteel liet bouwen. Een stuk verderop, ter hoogte van Bastion V. We zijn jaren geleden op fundamenten van dat bewust kasteel gestuit. Die muur was negen tot elf meter dik. Het idee om deze muur te behouden, is leuk maar complex. De beste manier is er weer zand overheen te gooien. Zo zijn twintig jaar geleden de restanten van de 13de eeuwse burcht van de Heren van Arkel aan de Dalemsdijk ook weer onder de grond verdwenen.’’
Voor hem persoonlijk is het blootleggen van een laat 14de eeuwse stadsmuur met verdedigingstoren het neusje van de zalm. ,,Dit overkomt je niet vaak als archeoloog. Dus ja, deze vondst is zeker bijzonder te noemen'', zegt Mientjes. Hij is verbonden aan archeologisch onderzoeksbureau SOB Research.
Een kleine week geleden kwamen op het perceel waar tot voorkort muziekcafé Genesis stond de restanten tevoorschijn. Zeer waarschijnlijk is dit de allereerste stadsmuur die rond Gorinchem werd gebouwd. ,,Zover ik nu kan vaststellen, dateert het bouwwerk uit eind 14de, begin 15de eeuw'', zegt Mientjes.
In de toren en de muur hebben de onderzoekers drie schietgaten aangetroffen. Deze liggen nu net boven de bodem van de bouwpunt voor het hotel dat er moet komen te staan. De aannemer hoeft voor die bouw niet verder de diepte in.
Maar schietgaten zitten doorgaans niet op kniehoogte en dus moet er nog een belangrijk deel van de muur en de toren verborgen liggen. Maar hoe diep? Mientjes: ,,Een schietgat zit doorgaans op manshoogte. Maar dat zegt nog niets. Het is heel lastig om te zeggen. We hebben de onderzijde van die muur zeker nog niet gevonden.''
Nadat Mientjes en zijn collega's begin vorige week delen van een 16de eeuwse muur blootlegden, sprak de archeoloog het vermoeden uit niets bijzonders meer aan te treffen. In de 16de eeuw bouwden de Gorcumers namelijk een nieuwe stadsmuur. En in die tijd was het niet ongebruikelijk het oude verdedingswerk af te breken en met dat materiaal een nieuwe muur op te trekken.
,,In de 16de eeuw zijn veel vestingmuren herbouwd. De muren die eind 14de, begin 15de eeuw waren opgetrokken, bleken niet bestand tegen de kanonnen die in die periode hun intrede deden. De verdedingswerken zijn dus verzwaard'', verduidelijkt Mientjes. ,,Dat we toch restanten uit die tijdsperiode aantreffen, is dus zeker bijzonder te noemen.''
Op basis van bureau-onderzoek vooraf hielden de archeologen rekening met die mogelijkheid. ,,Maar de ervaring leert dat tekeningen uit die periode niet acuraat zijn. Als er al tekeningen zijn... Voor hetzelfde geld graaf je dus zo'n proefsleuf precies naast die muur. Dat is in theorie mogelijk.''
Als we op het straatniveau kunnen uitkomen, worden we een stuk wijzer
Verslag
Mientjes zelf heeft nog heel wat vragen over wat aan de Duveltjesgracht is blootgelegd. Toch is hij al druk bezig met zijn eerste verslag. Gewoonlijk hebben archeologen een week of zes nodig om alles op schrift te zetten. Zo'n tijdsperiode biedt ook ruimte voor bijvoorbeeld archiefonderzoek.
Maar vandaag levert Mientjes dat eerste onderzoeksrapport in. Dat vormt de basis voor de beslissing die burgemeester en wethouders moeten nemen op de vraag hoe het nu verder moet. ,,Op grond van dat rapport beslissen we of er een vervolgonderzoek nodig is'', zegt gemeentewoordvoerder Manon Ensink.
Ondernemer Berry Voet, die het hotel laat bouwen, verwacht niet eerder dan begin volgende week duidelijkheid te hebben over welke gevolgen de archeologische bodemvondst heeft voor de bouwplaning. Evenmin is al duidelijk wie er opdraait voor de kosten, mocht de conclusie zijn dat verder onderzoek noodzakelijk is. Gewoonlijk zijn de kosten van archeologisch onderzoek voor de ontwikkelaar. Maar in dit geval blijft de grond waarop het hotel wordt gebouwd eigendom van de gemeente Gorinchem. Voet heeft deze in erfpacht. En voor de bouw van zijn hotel hoeft hij niet verder de diepte in.
Verstoorder
Ensink benadrukt dat de kosten van het proefsleuvenonderzoek inderdaad voor de verstoorder -lees ontwikkelaar- zijn. ,,Maar als door deze vondst die kosten uit de hand dreigen te lopen, moeten we met de verstoorder in gesprek over de vraag hoe we dit verder kunnen aanpakken.''
Mientjes erkent dat hij graag verder onderzoek wil doen. ,,Maar die keuze is niet aan mij. Wij werken in opdracht van anderen. Maar vanuit archeologisch oogpunt zou ik hier het liefst verder de diepte ingaan. Als we op het toenmalig straatniveau kunnen uitkomen, worden we een stuk wijzer.''
Op dat niveau kan hij de fundamenten bekijken waarop de muur gebouwd is. Waarschijnlijk zijn dit houten heipalen of planken. ,,Die bieden houvast voor chronologisch onderzoek.''
Mientjes heeft al een mogelijkheid de muur aan de hand van archieven te dateren. ,,In het natuursteen van de drie schietgaten zijn merktekens aangetroffen. Die lieten de steenhouwers achter als een soort handtekening. Aan de hand hiervan zijn archeologische vondsten soms tot aan die persoon terug te voeren. Maar dat vraagt archiefonderzoek.''
Met die schietgaten is in de loop van de tijd het nodige gebeurd. ,,Ze zijn oorspronkelijk in nissen gemaakt, maar die zijn later dichtgemetseld. Waarom? Geen idee. Het zijn slechts onze eerste bevindingen'', verduidelijkt hij.
Verder onderzoek kan mogelijk het bestaan van kasteel de Blauwe Toren onderbouwen. Maar Mientjes en zijn collega's hebben daarvoor nog geen keihard bewijs gevonden. ,,Dat kasteel stond een heel stuk verderop. Het is niet uit te sluiten dat deze muur onderdeel uitmaakte van het complex dat Karel de Stoute in het midden van de 15de eeuw liet bouwen. Ook dat vraagt om verder onderzoek wil je hierover een gefundeerde uitspraak doen'', aldus Mientjes.
Gratis onbeperkt toegang tot Showbytes? Dat kan!
Log in of maak een account aan en mis niks meer van de sterren.Lees Meer
-
Waarom het tijdens een wandeling wél lukt een goed gesprek te voeren
Na zó lang thuiswerken snak je zelfs naar die ene irritante collega. Gewoon om even te babbelen over iets anders dan werk. Maar hoe houd je contact met collega’s als zoveel mogelijk thuisblijven de norm is. Trainer en auteur Mirjam Wiersma helpt je de onderlinge band warm te houden. Vandaag: wandelen. -
Nick (57) over zijn energierekening: ‘Ik heb er inmiddels een sport van gemaakt’
Hoeveel geld besteedt u aan energie in huis? Hoe probeert u de kosten in de hand te houden? Deze vragen stellen we elke week aan een Nederlander. Vandaag: Nick de Graaf (57) uit Alphen aan den Rijn. -
Opnieuw zorgen om ‘vele honderden kasten’ met honingbijen in Biesbosch
Verdringt de honingbij wilde bestuivers in de Biesbosch? Daarover maakt de partij Progressief Altena zich zorgen. De fractie heeft vragen gesteld aan het college van Altena. ‘Met name in de Noordwaard, maar ook in de Oostwaard, staan op dit moment vele honderden kasten, bevolkt door de daarbij behorende honingbijen’. Honingbijen kunnen andere bijensoorten beconcurreren, wat zorgt voor minder biodiversiteit. -
PREMIUM
Kolff: ‘Zoek de randen van de avondklok niet op, dan duurt het alleen maar langer’
Ga niet op zoek naar uitzonderingen van de avondklok, om toch langer op straat te kunnen zijn dan straks is toegestaan. Dat zegt voorzitter Wouter Kolff van de Veiligheidsregio Zuid-Holland Zuid. ,,Als we dat met zijn allen wel doen, dan duurt de lockdown en de avondklok alleen maar langer.’’ -
PREMIUM
Boer Matthijs wil de witte motor weer sexy maken: ‘Dit is de ‘single malt’ onder de melk’
Hij werd voor gek verklaard, stuitte op onbegrip van boeren en de banken stonden nou niet meteen te trappelen. Toch liggen anderhalf jaar na de lancering van ElkeMelk de schappen van Albert Heijn dagelijks vol met flessen van Metha 101, Geertje 72 en van zo’n 100 andere koeien uit zijn stal in Molenaarsgraaf. En het buitenland lonkt. ,,Melk moet weer sexy worden’’, zegt ondernemer Matthijs Baan (40).
-
PREMIUMWONEN
‘Volwassen’ witte muren zijn niets voor Kim: ‘Ik pak heel vaak de kwast’
Okergeel, paars, roze: Kim de Vaal heeft het liefst zoveel mogelijk kleur in haar flat in Papendrecht. ,,Ik heb in het begin een ‘volwassen’ interieur geprobeerd, maar ik was die witte muren al snel zat.’’ -
Koken & eten
André van Duin steelt de show in Heel Holland Bakt: ‘Dit is meer een dood schildpadje’
Drie mannekes, drie vrouwkes. Dat zijn de zes overgebleven kandidaten zoals presentator André van Duin ze noemde tijdens de vijfde aflevering van Heel Holland Bakt. Gisteren keken er bijna 3,4 miljoen mensen naar de bakwedstrijd. -
RIVM meldt 134 coronabesmettingen in Rivierenland
Het RIVM meldt vrijdag 134 nieuwe coronabesmettingen in Rivierenland. Het zijn er iets meer dan donderdag, toen er 130 positieve tests werden geregistreerd.