Stilstaan bij tragische dood gezin

Slechts één keer vertelde Nelly Leviticus aan dochter Emma Meijler over de gruwelijke vondst die ze 16 mei 1940 deed, zes dagen nadat de Duitsers Nederland binnenvielen. In het kort, daarna werd er nooit meer over gesproken, vertelt Meijler, die zelf in 1947 ter wereld kwam. ,,Mensen noemden ons altijd de ‘Nortjes’ en ik wilde op een gegeven moment weten waar dat vandaan kwam, want Nort was onze naam niet. Ik was toen een jaar of 6 à 8 en toen heeft ze het me verteld. Mijn moeder is er nooit overheen gekomen. Wat ze toen gezien heeft, is haar altijd bijgebleven.’’ 

Meijer Nort, geboren in Gorinchem, trouwde met de Culemborgse Betsie Wijzenbeek, haalde in 1920 zijn opticiendiploma en nam de winkel van zijn vader over, die naast brillen ook allerlei andere zaken verkocht. Het echtpaar kreeg drie zonen: Izak, Philip en Israël Harry. Het gezin nam actief deel aan het joodse gemeenteleven. De moeder van Emma Meijler werkte destijds in de zaak van de familie Nort: ,,Ze woonde bij de familie in, want ze paste ook op hun kinderen.’’ 

Het verhaal gaat onder de foto verder.

Na de inval van de Duitsers ziet het gezin geen uitweg. Op donderdag 16 mei 1940 kiest het voor de dood. ,,Wat we weten, is dat meneer Nort al voor het begin van de oorlog een pistool in zijn bezit had’’, vertelt Meijler. ,,Daar is het mee gedaan.’’ In een politierapport werd aangenomen dat hij eerst zijn vrouw en drie zoons neerschoot. Meijler: ,,Waarschijnlijk sliepen de jongens nog, ze droegen nog een nachtgewaad. Vervolgens sloeg hij ook de hand aan zichzelf.’’ 

De reden voor deze keuze van de familie, is niet met zekerheid vast te stellen. Wel is het zo dat er na de capitulatie landelijk een zelfmoordgolf onder Joden plaatsvond. Vermoedelijk speelden in het geval van de familie Nort de verhalen van familie en vrienden in Duitsland een grote rol. ,,Men wist wat er in Duitsland voor gruwelijke zaken speelden’’, aldus Meijler. Nelly, de moeder van Emma, trof de lichamen aan. Het is voor haar één van de klappen in het gezicht die zij tijdens en na de oorlog te verduren krijgt.

,,Na de oorlog begon de oorlog pas’’, verwoordt Karla Nooter (85) het leed. Samen met Peter Dekker zet ze zich al jaren in voor het plaatsten van stolpersteine in Gorinchem. Ze doelt op de onzekerheid die er na de bevrijding was, omdat voor veel mensen onduidelijk bleef wie de oorlog overleefd hadden.

Zelf verloor ze haar vader. Die onzekerheid heeft Emma’s moeder ook flink parten gespeeld, vertelt ze. Meijler: ,,Af en toe kwamen er brieven van het Rode Kruis. Voor zover ik weet, heeft mijn moeder maar één keer gehuild. Dat was toen ze zo’n brief kreeg. Uiteindelijk bleek dat een groot gedeelte van haar familie tijdens de oorlog omgekomen is. Daarnaast werd het leed van de Joden niet erkend.’’

Eind december kregen de eerste negen stenen, voor Joodse gezinnen die afgevoerd werden naar kampen in Europa, een plek.