'Juist goed als geen enkele partij veruit de grootste wordt'

Democratie is 'soms lelijk' en dat geldt ook voor lokale politiek. Maar dat is nog altijd nog beter dan een 'efficiënte dictatuur', stellen de Leidse hoogleraar Wim Voermans en historicus Geerten Waling in hun gisteren verschenen boek Gemeente in de genen. ,,Versplintering hoort bij democratie. Het is goed voor het debat in de gemeenteraad. Zo voelen mensen zich gehoord en dus verbonden aan de gemeente. En bestuurders weten wat er speelt'', zegt Waling.

Hij deelt duidelijk niet de zorgen over het grote aantal partijen dat in Rotterdam een gooi doet naar de macht. Naar verwachting zullen er wel vijf partijen nodig zijn om een coalitie te vormen. De stad dreigt 'onbestuurbaar' te worden, zo klinkt het. ,,Het is juist goed als geen enkele partij veruit de grootste wordt. Dat betekent dat alle partijen rekening met elkaar moeten houden. Het is typisch Nederlands'', aldus Waling. ,,Misschien is het rommelig en niet-efficiënt, maar het is heel veel waard.''

Een ander punt van kritiek gaat over de eenzijdigheid van het huidige politieke debat. Het zou deze campagne, zeker met de komst van Denk en de PVV, alleen maar draaien om de thema's 'islam en integratie'. Wim Voermans, hoogleraar staats- en bestuursrecht, vindt ook dat te makkelijk. ,,Wie o wie durft te zeggen dat de Rotterdamse thema's niet belangrijk zijn? Wat in Rotterdam gebeurt is vaak een voorbode voor de landelijke politiek. De potjes die daar borrelen, zijn juist heel interessant. Als het te eenzijdig wordt, zijn de Rotterdammers mans genoeg om dat zelf te corrigeren.''

De twee wetenschappers presenteerden gisteren hun boek in een statig pand van uitgeverij Prometheus aan de Herengracht in Amsterdam. De timing is niet voor niets vlak voor de gemeenteraadsverkiezingen. Ze houden een pleidooi voor herwaardering van het lokaal, gemeentelijk bestuur. Want daar ligt de oorsprong van onze democratie; van de zelfredzame waterschappen in de middeleeuwen tot aan de steden die in de 16de eeuw in opstand kwamen tegen het Spaanse gezag.

Toch staat de gemeentepolitiek laag in aanzien. De opkomst is - in Rotterdam althans - wel 25 procent lager dan bij de landelijke verkiezingen. Voermans: ,,Vroeger deed de gemeente er minder toe, maar de rol van de gemeente is de laatste vijftien jaar belangrijker.'' Wat ook meespeelt, meent Voermans, is de minachting van landelijke partijen voor lokale politiek. ,,Landelijke partijen zien gemeenten nog te vaak als hun uitgifteloket. Er ontstaat al snel een sfeer van: het doet er niet toe. Het is niet gek als er dan minder mensen opdagen bij de verkiezingen.''

Een ander heikel punt zijn de vele opgelegde gemeentelijke fusies. Dat zorgt voor een grotere kloof tussen burger en bestuur. Met een lagere opkomst tot gevolg, zo betogen ze in hun boek. ,,Tot het jaar 2000 was er misschien nog winst te halen met een gemeentelijke herindeling, maar nu nauwelijks nog'', aldus Voermans. ,,Toch wordt het de burgers door de strot geduwd. Ik noem het de religie van de schaalvergroting. Een doorgeslagen managementdenken, opgedrongen door de provincie. Zo vervreemdt de overheid zich van de bevolking.''