Toen Olof van de Wal vier jaar geleden aantrad als directeur van de SKAR (Stichting Kunst Accommodatie Rotterdam), was er een wachtlijst van zo’n driehonderd kunstenaars die een atelier zochten. Inmiddels is de teller opgelopen naar 782. Naar schatting is voor de helft van de wachtenden de situatie nijpend. Anderen hebben een werkplek, maar zijn in afwachting van iets beters of groters.

Zes van de tien kunstenaars behorend tot het collectief Kaus Australis aan de Melanchthonweg staan aan het einde van deze maand op straat. Omdat de gemeentewerf wordt verplaatst, moet Kaus Australis zijn pand voor 1 januari 2021 afgebroken hebben. De sloop begint begin november. ,,We zijn al sinds 2016 - het moment dat de bruikleenovereenkomst werd opgezegd - aan het zoeken naar een kavel of een bestaand pand om Kaus Australis voort te zetten. Alles wat maar enigszins geschikt is, wordt op de vrije markt aangeboden aan de hoogste bieder of beschikbaar gesteld voor woningbouw. Begin dit jaar stonden opvallend veel oude schoolgebouwen in Rotterdam op Funda. De SKAR werd als bieder afgewezen, omdat het voorbehoud van financiering dat zij moet maken niet wordt ingewilligd”, zegt Sandro Setola, voorzitter van Kaus Australis.

 ,,Het tegenstrijdige beleid van de gemeente maakt het ons bijna onmogelijk. Enerzijds is drie jaar geleden afgesproken dat de gemeente zich zou inspannen voor een verdriedubbeling van het aantal atelierruimtes in de stad, anderzijds wordt in het vastgoed het zoekproces bemoeilijkt. Onder aan de streep worden we er als kunstsector niet veel wijzer van.”

Fotograaf Sander van Wettum bemerkt dat sinds een paar maanden de antikraakpanden, veelal oude buurtcentra en schooltjes waarin kunstenaars zijn gehuisvest, in een recordtijd door de gemeente van de hand worden gedaan. ,,Mijn vriendin zat met vijf collega’s antikraak in Delfshaven. In de zomer ontving ze een brief dat het pand zou worden verkocht. Twee maanden later was ze haar onderkomen kwijt.” Van Wettum en Setola inventariseren momenteel hoeveel kunstenaars in Rotterdam in de penarie zitten, waarna er een brandbrief naar het stadhuis zal worden verstuurd.

Van de Wal herkent zich in de woorden van de kunstenaars. ,,Als stichting staan we geregeld buitenspel. Wij leggen niet zomaar 5 of 6 ton op tafel. Zo’n dertig panden hebben we de afgelopen jaren weten te huren van de gemeente en particulieren, maar dat aantal is onvoldoende. De vraag naar atelierruimtes is twee keer zo groot als het aanbod. Als Rotterdam die leuke stad wil blijven, moet de gemeente nu handelen. Anders gaan de kunstenaars elders hun heil zoeken.”

Kaus Australis heeft zijn horizon inmiddels al verbreed. ,,We zijn momenteel in gesprek met de gemeente Schiedam. We proeven daar een grotere welwillendheid. De Rotterdamse wethouder verwijst ons naar de SKAR voor een oplossing. Maar zolang de verkoopvoorwaarden niet worden aangepast, blijft het dweilen met de kraan open.” 

Wethouder Said Kasmi erkent dat er meer ruimte voor kunstenaars nodig is. ,,In 2017 is afgesproken dat we in vijf jaar toewerken naar een verdrievoudiging van atelierruimtes in gemeentelijk bezit. En dat gaat goed. Het aanbod van de SKAR is gegroeid van 23.000 (2017) naar 34.000 (2019) vierkante meters, maar we zijn er nog niet. En dat is logisch, want de vijf jaar zijn nog niet voorbij. Wel zien we dat de vraag naar ruimte toeneemt, waardoor in sommige gevallen ook de urgentie toeneemt. Dat nemen we, net als de financiering van het vastgoed voor instellingen als SKAR, mee in de evaluatie van het atelier- en broedplaatsenbeleid in 2021.’’