Nieuwe fabriek moet Shell veranderen in een van de grootste aanjagers van energietransitie in Nederland

Er is nog veel voorstellingsvermogen vereist, maar in 2024 is de nieuwe raffinaderij voor biobrandstoffen operationeel. Directeur Jos van Winsen van Shell Pernis gelooft heilig in het project. ,,Alle seinen staan op groen.'' Miljarden investeert Shell Pernis de komende jaren in schonere brandstoffen en chemie. Stip aan de horizon: het Energy & Chemicals Park Rotterdam. Ambitie: juist vanuit Nederland werken aan de wereldwijde transitie naar nieuwe energie. Een speerpunt is de nieuwe biobrandstoffenfabriek op deze plek.

De raffinaderij wordt met een geschatte productie van 820.000 ton biobrandstof per jaar een van de grootste in zijn soort in Europa. Jaren van voorbereiding zijn er aan het project voorafgegaan. In september ging de kogel definitief door de kerk: de raffinaderij voor frituurvet, plantaardige oliën, dierlijke vetten en reststromen uit de landbouw moet er komen. Van Winsen: ,,Er is geen enkele twijfel meer.''

Onderdelen met een lange leveringstermijn zijn inmiddels besteld. Ook zijn specialisten bezig het acht voetbalvelden omspannende terrein bouwrijp te maken. Een heidens karwei, aldus Van Winsen. ,,Vroeger stond hier een chemiefabriek, met een geschiedenis die teruggaat tot de jaren 30. Al die oude kabels en leidingen moeten uit de grond.''

Intussen hebben de medewerkers van directeur Van Winsen ook de belangrijkste vergunningen aangevraagd bij de bevoegde instanties. Hij verwacht geen problemen, ook al omdat op bijeenkomsten met bewoners de vrees voor mogelijke geluids- en geurhinder is besproken. ,,De biobrandstoffenfabriek geeft Pernis ook een nieuwe toekomst. Natuurlijk was er her en der angst dat de raffinaderij op termijn zou sluiten. Maar juist door te veranderen en in te zetten op schone energie is de werkgelegenheid gegarandeerd. We hebben het afgelopen jaar al veel jonge operators aangenomen.''

Van Winsen vertelt een deel van zijn verhaal op het dak van het kantoor van de energiereus. Een weids uitzicht naar alle kanten, met ruim zestig verschillende fabrieken verspreid over het hele Shell-terrein. Aan de einder de hoogbouw van Rotterdam. Dichterbij is er het verkeer op de A4, teruggebracht tot het formaat van Lego-autootjes. Van Winsen wil het raffinagecomplex en de biobrandstoffenfabriek graag in het juiste perspectief plaatsen. ,,Grote geïntegreerde complexen hebben de toekomst en Pernis is er een van. Wereldwijd zijn we bezig om een groot deel van onze raffinaderijen af te bouwen. De bedoeling is vijf complexen over te houden, op locaties die voldoen aan de nieuwe waardeketen en ons in staat stellen ook in de toekomst succesvol te zijn. De strategische keuzes zijn gemaakt. We gaan verder in Singapore, Amerika, Canada, Duitsland en hier in Nederland. De verhuizing van ons hoofdkantoor naar Londen doet daar niets aan af.''

Van Winsen verbindt de raffinaderij voor biobrandstoffen direct met de nog te bouwen mega-elektrolyser op de Maasvlakte, een apparaat dat straks stroom ontvangt van een Shell-windpark op zee. ,,Daarmee gaan we groene waterstof maken. Die gebruiken we eerst in onze fabrieken, tot de vrachtwagens van de toekomst de waterstof gaan gebruiken. Daarmee lossen we een kip-ei-discussie op voor de ontwikkeling van trucks op waterstof.''

Ook het Porthos-project met ondergrondse opslag van CO₂ maakt in de visie van Van Winsen deel uit van die nieuwe waardeketen. ,,Technisch gezien kan er veel. Nu is het zaak ook onze klanten te helpen met het omschakelen naar meer circulaire systemen.''

Van Winsen blijft met twee voeten op de grond, ook op het dak van het Shell-kantoor. Natuurlijk rijden er morgen geen auto's in het rond op frituurolie of resten aubergine. ,,Het komt neer op het bijmengen van biobrandstof bij diesel. Dat doen we nu ook al, denk maar aan E10. Hernieuwbare diesel die uit afvalstromen komt heeft wat ons betreft de toekomst.''

De in Pernis geproduceerde biobrandstof kan straks ook bij kerosine. ,,Momenteel kan het vliegverkeer alleen op die manier de CO₂-uitstoot verlagen.'' Een deel van de biobrandstof gaat Shell ook gebruiken voor het verduurzamen van de processen in de chemie op haar terrein in Moerdijk. ,,De fabriek wordt zo flexibel mogelijk gebouwd, zodat we snel kunnen schakelen als de markt daarom vraagt.''

Tekst gaat verder onder foto.

De overheid heeft volgens Van Winsen een leidende rol in de energietransitie. ,,We willen graag een aanjager zijn, maar gaan niemand een dictaat opleggen. We luisteren naar de maatschappij.''

In Pernis zijn nog geen afgeronde ideeën over de afvalstromen die de nieuwe raffinaderij moeten gaan voeden. ,,We weten dat palmolie als biobrandstof niet zaligmakend is, zoals lang werd gedacht. Dus dat gebruiken we niet. Het vraagt nieuwe vaardigheden en kennis van onze traders, de inkopers, in wat voor ons nieuwe markten zijn. Vaststaat dat je er met reststromen uit alleen Nederland niet komt.''

Het is de vraag hoe duurzaam bijvoorbeeld plantenresten zijn die uit andere werelddelen worden aangevoerd. Van Winsen gelooft in efficiënt vervoer per schip, met een overslag van de grote zeeschepen in Europoort en verder transport met kleinere barges naar de insteekhaven. ,,En verder varen we op de koers van gecertificeerde onafhankelijke instituten.''

Op het terrein van de toekomstige bioraffinaderij gaat het werk naarstig door. Verkeersregelaars leiden alle vervoerbewegingen in Shell-City in goede banen. Hier een shovel, daar een shredder die de laatste restjes van een oude loods vergruist. Ergens anders maakt een frees een spoor in het asfalt. Bij een afsluiter staan mannen in witte pakken.

Intussen schetst Van Winsen het tijdpad richting 2024, het beoogde moment dat de raffinaderij operationeel is en jaarlijks een reductie van 2,8 miljoen ton CO₂-uitstoot bij klanten realiseert. ,,Naar verwachting beginnen we begin volgend jaar daadwerkelijk met de bouw. De fabriek wordt in China in delen gebouwd en hier naartoe verscheept. Dankzij dat modulaire bouwen kunnen we sneller werken en meters maken.''

Onder de fabriek komen straks 5500 heipalen. Door de innovatieve heimethode is er voor de inwoners van Pernis zo min mogelijk overlast. ,,We gaan waar haalbaar de palen de grond in schroeven.''

Achter de schermen bereiden de medewerkers zich voor op de komst van de fabriek. ,,Hij is er nog niet'', zegt Van Winsen. ,,Daarom werken we met geavanceerde simulatiemodellen, achter de computer.'' In eerste termijn stelt Shell voor de nieuwe raffinaderij ervaren medewerkers aan. ,,Mannen en vrouwen die al eens een onderhoudsstop hebben meegemaakt en van wanten weten'', zegt Van Winsen. ,,Op die manier krijg je ook snel de kinderziekten uit het systeem. Dat basisteam vullen we later aan met jonge operators, de talenten van morgen.''

De Shell-directeur acht een kleine prijsverhoging bij meer gebruik van biobrandstof onontkoombaar. ,,Als marktpartij willen wij wel graag een gelijk speelveld, om te beginnen in de hele Europese Unie en liefst ook daarbuiten. Anders krijg je hetzelfde als nu met benzine het geval is. Benzine is een markt van miljoenen liters, met kleine marges. Bij een verschil van een paar cent per liter verkopen we benzine net zo gemakkelijk ergens anders in de wereld, of komt de benzine juist hierheen.''

In de visie van Van Winsen heeft de overheid de sleutel in handen om van biobrandstoffen een succes te maken. ,,De ervaring leert dat je als overheid in de beginfase van een ontwikkeling harde eisen moet stellen om een innovatie in de markt te zetten. De klant moet om en duurzaam gaan rijden. Als het moet met subsidies, maar liever niet. Beter is het om de markt te reguleren met tarieven, zodat iedereen gelijke kansen heeft. Uiteindelijk is het een politieke keuze die bepaalt of je mensen bij stijgende prijzen voor brandstoffen uit hun auto jaagt.''

De energietransitie vraagt volgens hem om harde keuzes en een sturende overheid. ,,Ik vergelijk het met de watersnood in Zeeland. Ook toen was er het brede besef dat het Deltaplan nodig was en hoefde geld geen struikelblok te zijn.'' Met zijn nieuwe raffinaderij geeft Shell het goede voorbeeld, vindt Van Winsen. ,,Dit is echt de grootste investering op Pernis in bijna een kwart eeuw.''