Als Rover zichzelf snijdt, doen de kijkers dat dan ook?

In het begin brandt Rover Dekker zich met een kaars, gekweld als hij wordt door een geheim dat hij met zich meedraagt. Maar al gauw gaat het in het fictieve plaatsje Meerdijk, toneel van Goede Tijden, Slechte Tijden, van kwaad tot erger: hij begint zichzelf te snijden.

,,Dat kun je dus ook al niet meer kijken met je kind,'' concludeert één van de kijkers. En er zijn meer die vol afschuw toezien hoe het drama zich voltrekt, zich zorgen maken over het voorbeeld voor jonge kijkers.

Maar de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging ziet juist kansen dankzij de nieuwe verhaallijn van GTST. De stichting signaleert hoe het daardoor gemakkelijker wordt om over verborgen problemen te praten. ,,Dit is een manier om het gesprek erover te openen en het stigma te doorbreken'', zegt Dwayne Meijnckens van de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging, die vindt dat de weergave in de serie realistisch is. ,,De oplopende spanning bij Rover wordt goed in beeld gebracht, net als de meerdere methodes die er zijn en de schrikreactie van zijn moeder, die aangeeft hoe moeilijk zij het vindt.''

Onthullend dus, terwijl automutilatie bij uitstek een probleem is dat wordt verborgen, letterlijk, onder de kleding die de meest vreselijke wonden bedekt. Onderzoeker Nienke Kool, die promoveerde op het onderwerp zelfbeschadigend gedrag en werkzaam is als onderzoeker bij Palier: ,,Op sociale media hoor je weinig over mensen die zich rot voelen, maar zulke gevoelens zoeken toch een uitweg. Zelfbeschadiging helpt sommigen te blijven staan, maar wie zich beschadigd, doet dat in eenzaamheid. Door zo'n onderwerp op televisie weer te geven, zorg je voor herkenbaarheid.''

Getriggerd
Zij zegt dat ouders niet per definitie bang hoeven te zijn dat veel kinderen het na gaan doen. ,,Het hoeft niet te betekenen dat kijkers die dit nog nooit hebben gedaan daardoor worden getriggerd. Uiteindelijk ben je door zelfbeschadiging voor het leven getekend, terwijl zelfbehoud en overleven ook voor jongeren belangrijke waarden zijn.''

Toch is bekend dat psychisch kwetsbare kijkers een voorbeeld zouden kunnen nemen aan de voorvallen in GTST. Ervaringsdeskundige Marcia Kroes maakte mee hoe een tv optreden van haarzelf een ander aanzette tot snijden. ,,Ik voelde me ontzettend schuldig. Toen ik in contact kwam met een meisje dat op tv had gezien hoe ik vertelde dat het snijden oplucht, dat het kan helpen om te gaan met moeilijkheden. Zij dacht: dat wil ik ook. Natuurlijk moet het al in je zitten, maar ik vind het heel moeilijk om de afweging te maken of je dit onderwerp moet weergeven. Je wilt het onder de aandacht brengen bij een groter publiek, zeker als je bedenkt hoe goed wij er in zijn om onze wonden verborgen te houden.

Tegelijkertijd wil je niet dat een ander het door jouw optreden ook gaat doen.''

Daarnaast vertellen mensen die al aan automutilatie doen op de forums van de Landelijke Stichting Zelfbeschadiging hoe ze de aandrang voelen zichzelf iets aan te doen, als ze zien hoe Rover zichzelf toetakelt. Dat effect kent ook onderzoeker Kool. Tegelijkertijd: wie zichzelf beschadigd, vindt vaak op hele andere plekken weerklank. ,,Er zijn whatsappgroepen waarop wedstrijdjes worden gehouden: wie heeft de ergste wond, of de meeste wonden? Er worden tips gegeven, waar je niet veel beter van wordt. Dat soort groepen zijn er altijd geweest.''

Dilemma
Het is een duivels dilemma: wel of niet laten zien? Dat vindt ook Meijnckens, die de afweging moeilijk te maken vindt. Toch is het volgens hem belangrijk dat het stigma op zelfbeschadiging verdwijnt. ,,De eerste impuls voor mensen die op een gezonde manier met spanning omgaan, is om pijn zo snel mogelijk te stoppen.''

Dat maakt het zo moeilijk mensen die zichzelf pijn doen te begrijpen en te helpen. Meijnckens: ,,Maar zelfbeschadiging is, hoe verborgen ook, ook een schreeuw om hulp, een manier om te communiceren. Dat vraagt ook aandacht.''