Bijzondere Suriname-tentoonstelling voelt aan alsof je midden in het land staat

De tentoonstelling roept bij presentator Humberto Tan warme gevoelens op. Door de sfeer en inrichting waant hij zich aan de Waterkant, de boulevard van Paramaribo. ,,De hele expositie roept emoties op’’, zegt Tan. ,,Niet alleen de objecten, maar ook de manier waarop alles bij elkaar is gebracht. Het lijkt soms net of je in Suriname bent, door de vogelgeluiden, de kleur van het zand, de geur van Paramaribo. Heel herkenbaar.’’

Vooral de bak met het roodbruine zand, waar de tentoonstelling vertelt over de belangrijke rol die de bauxietmijnen in de Tweede Wereldoorlog speelden, spreekt Tan erg aan. Zo’n 70 procent van het bauxiet – een grondstof voor aluminium - uit Suriname is gebruikt voor de bouw van Amerikaanse oorlogsvliegtuigen

Tan pakt een handje zand en laat het door zijn vingers glijden. ,,Dit is de grond van Suriname. Als je komt aanvliegen, zie je eerst het oerwoud en dan de kleur van het zand. Die rode kleur wordt veroorzaakt door het ijzergehalte.’’

Tan heeft alvast een kijkje kunnen nemen bij de Grote Suriname-tentoonstelling, die vanaf zaterdag voor het grote publiek te zien is. In De Nieuwe Kerk zijn ruim 300 objecten uit tientallen musea en privécollecties in Suriname en Nederland te zien. Uniek is een precolumbiaans stenen masker van 1000 jaar oud, dat de oorspronkelijke bewoners droegen bij ceremonies.

Verder is er veel aandacht voor de slavernij, de verschillende bevolkingsgroepen en het gezamenlijke verleden met Nederland. Zowel de mooie als de beladen momenten worden belicht. ,,Het is een reis door de tijd’’, zegt Marlies Kleiterp, hoofd tentoonstellingen van De Nieuwe Kerk. ,,Suriname is een van de parels van Zuid-Amerika. Een mooi en veelomvattend land. We proberen het grote verhaal van Suriname te vertellen, vanuit verschillende perspectieven. We beginnen in de periode voor de komst van de Europeanen en eindigen in het hier en nu in 2019.’’

Kunstenaar Marcel Pinas maakte een grote tafel met 39 lege stoelen en borden. Die staan symbool voor de slachtoffers van het bloedbad in marrondorp Moiwana (1986). Die werden in de Binnenlandse Oorlog werden doodgeschoten door het regeringsleger van Desi Bouterse.

Maar ook de jurk die prinses Beatrix droeg bij plechtigheid rond de onafhankelijkheid van Suriname (25 november 1975) is te zien, net als een bijzondere collecte traditionele Afro-Surinaamse/Creoolse klederdrachten (‘koto’).

Christine Henar, directeur van het Kotomuseum in Paramaribo, is een echte ‘kotomisi’. Ze draagt de koto met trots bij speciale gelegenheden. De passie voor de kleurrijke jurken en hoofddeksels en de symboliek en geheime boodschappen erachter, nam ze over van haar moeder, die het op haar beurt weer van háár moeder meekreeg. Henar: ,,De koto’s geven een beeld van hoe we in Suriname met elkaar leven en omgaan en respect hebben voor elkaars cultuur.’’

Want elke Surinamer is trots op de diversiteit. Er zijn weinig landen waar bewoners uit bijna alle windstreken samenleven. Naast de inheemsen en Afrikaanse slaven kwamen in de negentiende eeuw Chinezen, Hindoestanen en Javanen voor contractarbeid naar Suriname.

Rita Tjoen Fooh, directeur van het Nationaal Archief Suriname, benadrukt de gedeelde gechiedenis. Zij heeft onder meer immigratiepassen van contractarbeiders beschikbaar gesteld,. Ze kwamen uit verschillende windstreken en hadden Suriname als ontmoetingsplek. ,,Ik ben blij dat De Nieuwe Kerk de durf heeft om een discussie over het verleden op gang te brengen.’’

Carl Haarnack, curator van de Buku Bibliotheca Surinama collectie, benadrukt het belang van oude documenten en geschriften. ,,Papieren erfgoed helpt ons de geschiedenis te begrijpen. We kunnen naar films als ‘ 12 years a slave’ kijken of historische romans lezen, maar de koloniale verslagen laten echt zien hoe slaven de realiteit ondervonden’’, zegt Haarnack.

,,Ons erfgoed is kwetsbaar en wordt bedreigd. Dat komt door onverschilligheid en schaamte, omdat mensen niet weten hoe ze met de geschiedenis om moeten gaan.’’

Zo heeft iemand brandijzers, waarmee slaven werden gebrandmerkt, weggegooid. ,,Die herinnerden aan een ongemakkelijke periode. Dit is niet alleen de geschiedenis van de Surinamer. Dit is ook een stukje Nederlandse en Europese geschiedenis.’’

Humberto Tan groeide vanaf zijn vierde op in Nederland. Zijn vader woont nog in Suriname, dus hij komt er geregeld. ,,Nederland is mijn moederland, Suriname is mijn vaderland. Ik heb twee landen waar ik me thuis voel.’’

Tan heeft het kinderboek ‘Pirouette in Paramaribo’ geschreven. Het gaat over een Surinaams meisje dat heel graag ballerina wil worden en naar Den Haag gaat om auditie te doen. ,,Het is een verhaal over kinderen die durven te dromen. Als je durft te dromen, kun je wat bereiken, Ik hoop dat dit boek een inspiratie is.’’

Hoewel het onderdeel van Nederland is geweest, is nog te weinig bekend over de geschiedenis van Suriname, vindt Tan. ,,Deze tentoonstelling is belangrijk, omdat je in heel korte tijd heel veel te weten komt over een land dichterbij je staat dan je denkt.’’

De Grote Suriname-tentoonstelling is van 5 oktober tot 2 februari 2020 te zien in De Nieuwe Kerk in Amsterdam. Morgen in de bijlage Z van deze krant een groot verhaal over Suriname.