Cruijff is van vóór de hysterie, dat zie je aan alles

Lionel Messi stond voor een reclamebord. De bedoeling was dat wij, de gelukkigen, omstebeurt aan de linkerzijde van de voetballer gingen staan. Glimlachend liefst, recht in de camera kijkend. Messi tilde dan geroutineerd zijn arm omhoog - en de fotograaf deed van klik.

Het komische zat hem erin dat Messi niet één keer opzij keek, zelfs niet per ongeluk. Zo professioneel liet de voetballer zich fotograferen met Jan en alleman, als verplicht onderdeel van een sponsordeal, dat hij geen flauw idee had welke mafkees er nu weer naast hem stond.

Onverstoorbaar bleef Messi glimlachen, met dat guitige jongenshoofd, als een soort Madame Tussaud-beeld met een scharnierarm. Naast hem riepen twee hitsige types onvermoeibaar dat het sneller moest. Hup. Vort. Doordraaien. Opschieten. Volgende.

In twintig minuten schat ik dat Lionel Messi met minimaal honderdvijftig mensen op de foto ging, maar het kunnen er ook tweehonderd zijn geweest. Piloten van Turkish Airlines. Stewardessen. Grondpersoneel. Journalisten. Prijswinnaars. Kinderen. Zakenmensen. Turkse mannen met shirtjes van Galatasaray. Steeds opnieuw glimlachte Messi op identieke wijze in de camera. Overal om hem heen was het chaos.

Ik ging er ook maar even naast staan, dat geef ik eerlijk toe. Het was toch Lionel Messi die daar stond, de beste voetballer op aarde aller tijden, en een koddig mannetje bovendien. Even de schroom opzij en grijnzen maar.

Gisteren werd in het Amsterdams Museum de tentoonstelling 'Johan & ik' geopend, in blijde aanwezigheid van de meester zelf. Het concept is even eenvoudig als briljant. Maandenlang verzamelde het museum kiekjes van aardse stervelingen die, gefotografeerd aan de zijde van Johan Cruijff, schaapachtig in de lens kijken.

Het ontroerende zit hem vooral in het totaalbeeld. Op zichzelf zijn het tamelijk knullige kiekjes, maar tezamen vormen ze een prachtige serie die zo'n vijf decennia omvat. Steeds doet Cruijff zijn plicht als vriend van het volk, door sympathiek in de lens te kijken.

Er straalt een zekere rust uit de foto's. Dat is erg uitzonderlijk in dit genre, want ik-en-mijn-held-foto's worden doorgaans gemaakt onder uiterst stressvolle omstandigheden. U kent dat wel: moeder vergeet het kapje van de lens te halen en struikelt half over haar handtas. Net iets te gehaast drukt ze op het knopje. Foto onscherp.

De charme van Cruijff: hij is in dit soort situaties volkomen naturel. Veel sterren, klein en groot, zetten een geforceerde grijns op, of ze zakken iets te geroutineerd door de knieën. Voor Cruijff is zijn rol in het leven van anderen een vanzelfsprekendheid. In het openbaar is hij aanraakbaar, en hij heeft de sereniteit om zelfs de nerveuze gelegenheidsfotograaf tot kalmeren te brengen.

Ik ben geen groot bewonderaar van Cruijff als voetbalpolitiek orakel, vooral vanwege al die enge types die je er altijd gratis bij krijgt. Maar ongeëvenaard is Cruijff als fenomeen en als voetballegende. Een aanraakbare icoon van het volk.

Cruijff is van vóór de hysterie, dat zie je aan alles. Ook hij sloot sponsordeals en ook hij werd massaal omarmd, maar in zijn tijd hoefde je niet in de rij te staan om met Johan op de foto te mogen. Er liepen niet continu drie beveiligers aan zijn zijde.

Met Johan Cruijff kon je nog op de foto zoals het ooit bedoeld was. Gewoon op straat, of langs het trainingsveld, of heel soms in de supermarkt. Johan bleef staan, babbelde wat raak en lachte even. Dat maakt hem niet alleen tot een voetbalheld, maar ook tot een representant van betere tijden.