Tientallen ondernemingen zijn daardoor getroffen, zegt cyberbeveiliger Fox-IT tegen het ANP, maar dat is waarschijnlijk nog maar het topje van de ijsberg. Het bedrijf weet namelijk niet hoeveel mensen de gijzeling op een andere manier hebben opgelost, bijvoorbeeld door losgeld te betalen of door de besmetting zelf op te lossen. Fox-IT mag geen namen van getroffen bedrijven noemen, maar zegt dat het gaat om zowel ondernemingen in het midden- en kleinbedrijf als om grotere bedrijven.

Fox-IT weet ook niet hoeveel bedrijven al besmet zijn maar dat zelf nog niet weten. SamSam werkt namelijk anders dan eerdere gijzelsoftware, zoals WannaCry en GandCrab. Die sloegen meteen na besmetting toe, vergrendelden bestanden en eisten losgeld. De makers van SamSam wachten en loeren eerst. Ze kijken waar ze zijn binnengekomen en of ze dieper in de systemen kunnen doordringen, om zo meer schade aan te richten. Daarna verwijdert of saboteert SamSam in alle stilte de back-ups, om te voorkomen dat een bedrijf de besmetting ongedaan kan maken.

Pas als dat is gebeurd, slaat SamSam toe en worden de bestanden vergrendeld. ,,Dit is een nieuwe trend. Ze gaan echt geraffineerd en zorgvuldig te werk, om de kans zo groot mogelijk te maken dat een slachtoffer geen andere optie heeft dan te betalen’', zegt onderzoeker Frank Groenewegen van Fox-IT.

Doordat computersystemen gericht worden gegijzeld, kunnen de makers een hoger losgeld eisen dan bij andere besmettingen. Groenewegen: ,,Soms weten ze zelfs hoeveel geld een bedrijf op de rekening heeft staan. Die informatie kunnen ze gebruiken om de hoogte van het losgeld te bepalen. Bedrijven die niet genoeg geld hebben, gaan ze niet lastigvallen. Die zijn de moeite niet waard, dan gaan ze weg.’'

Het losgeld begint vaak bij tienduizenden euro’s en kan oplopen tot enkele tonnen. Dat moet in bitcoins betaald worden. Bij eerdere gijzelsoftware ging het om enkele honderden euro’s losgeld.

Sommige gedupeerden konden door geluk terugvallen op een oude back-up of op een reservesysteem waar de aanvallers niet bij konden komen. Anderen weigerden uit principe te betalen. Maar er zijn ook bedrijven die geen andere optie zagen dan het losgeld te betalen.

Twee mannen uit Iran zijn in de Verenigde Staten aangeklaagd, omdat ze sinds 2015 betrokken zouden zijn geweest bij het maken en verspreiden van de SamSam-gijzelsoftware. Het gaat om mannen van 34 en 27 jaar. Ze zijn allebei voortvluchtig.

In de VS zijn minstens tweehonderd organisaties getroffen door SamSam. Daaronder zijn de gemeentes Atlanta en Newark, de haven van San Diego en zeker drie ziekenhuizen. De twee verdachten zouden daar miljoenen aan hebben verdiend.

Het ministerie van Financiën in Washington heeft twee andere Iraniërs op een zwarte lijst gezet, omdat ze het losgeld zouden hebben witgewassen.