Polarisatie in de samenleving? ‘Het verschil neemt op veel vlakken juist ook af’

Hogeropgeleiden denken vaak hetzelfde, net als lager opgeleiden. En in een globaliserende samenleving wordt dat verschil alleen maar groter, waarbij vooral de hogeropgeleiden als winnaar uit de bus komen. En zo neemt de polarisatie in de samenleving alleen maar toe. 

Dit is althans de gedachte bij veel mensen, maar ook in de wetenschap. Maar klopt dat ook? Zijn opleidingsgroepen wel echt aan het polariseren? Dat onderzoekt promovendus Quita Muis momenteel. Want meningen, die doen er toe, zegt Muis. ,,Je ziet dat feiten steeds minder belangrijk zijn. Als een groep denkt dat dingen waar zijn, dan maken de feiten niet zoveel meer uit. En door internet zijn mensen vaak ook gewoon meer geïnformeerd dan vroeger. Meer informatie kan ook zorgen voor meer misinformatie, maar mensen denken de waarheid gelezen te hebben.”

Allereerst maar de vraag, hoe meet je polarisatie? Muis: ,,De simpelste manier is om te kijken of meningen uit elkaar groeien. Groeien de meningen van laagopgeleiden en hoogopgeleiden uit elkaar? Dan zie je dat er op best wat zaken inderdaad verschil ontstaat. Denk aan Europa of immigratie. Lageropgeleiden heb ook steeds minder vertrouwen in de politiek, terwijl dat vertrouwen bij hogeropgeleiden juist stijgt.” Maar op veel klassieke thema's neemt het verschil juist af, ziet Muis ook. ,,Dan gaat het over zaken als religie of homoseksualiteit. Juist als je het hebt over onze democratische waarden als autonomie en individualisatie zijn we meer dan ooit naar elkaar toe gegroeid.”

Al met al wordt de mate van polarisatie veel groter gemaakt dan deze in werkelijkheid is, concludeert Muis. ,,Er wordt soms in de media en op sociale media gedaan of het vijf voor twaalf is. Alsof het erger is dan ooit. Zo extreem zie ik het niet.”

Misschien is de polarisatie niet zo extreem, de perceptie is bij veel mensen wel anders. En dat kan wel gevolgen hebben. Muis: ,,Als je behoort tot een groep, dan identificeer je je daar ook mee. Mijn groep vindt dit en doet dit. Daarmee ga je je ook afzetten tegen andere groepen. Je denkt dat ook dat een homogene groep is die hetzelfde denkt en doet. Vooral hogeropgeleiden identificeren zich meer met elkaar, omdat mensen zich liever met hogeropgeleiden meten dan met lageropgeleiden. Daar denken mensen dus al snel: hij of zij vindt dit en zal wel op die partij stemmen.”

En als je denkt dat de polarisatie toeneemt, als je denkt dat een andere groep homogeen denkt, dan kan het wij/zij gevoel ook toenemen en zorgen voor echte polarisatie. Muis: ,,Mensen hebben al snel hun mening klaar omdat iemand tot een groep hoort, zonder dat ze weten hoe iemand zelf echt denkt.” Het is misschien wat makkelijk gezegd, concludeert Muis dan ook, maar ‘we moeten vooral weer naar individuele meningen kijken'. ,,Dan zal je zien dat we het over heel veel dingen gewoon eens zijn.”