Het meest sensationele duel ooit in de wielersport: Lemond-Fignon

Pa en ik gaan er in onze bungalow in het Gelderse Loil op een warme zomerdag eens goed voor zitten. De hele familie houdt van sport en wielrennen in het bijzonder (broer Edo is zelfs een verdienstelijk amateur), maar wij zijn de enige twee bloedverwanten die de Tour de France tamelijk maniakaal volgen. De nummer acht van het puntenklassement, de nummer zes van de proloog of de oud-winnaars van de rode trui? Makkie. We noemen ze op alsof het om de tafel van twee gaat.

De wielersport bloeit op dat moment nog in ons land, een aantal jaartjes na de successen van de TI Raleigh-trein en de nationale kanonnen uit die tijd. Het geloof in de onschuld van het peloton is nog groot. Niemand heeft het over epo en een positieve plas levert niet meer dan een tijdstraf op. We twijfelen soms wel of al die renners alleen op een boterham met pindakaas bovenmenselijke prestaties leveren. Het weerhoudt ons er geen seconde van om te genieten van zwoegende kerels op zoevende wielen.

Dat Mathieu van der Poel in de Amstel Gold Race pas dertig jaar later de meest bijzondere ontknoping van een grote wielerwedstrijd zal evenaren, weten we op die middag in 1989 natuurlijk niet. De televisie gaat aan in de veronderstelling dat Laurent Fignon voor de derde keer de Tour de France op zijn naam schrijft. Uiteraard wint hij gewoon, dat kan niet anders. Het is al heel wat dat Greg Lemond na zijn jachtongeluk in 1987 weer terug op dit niveau is. De winnaar van 1986 heeft in huize-Elfrink op die 23ste juli absoluut de gunfactor, maar zijn achterstand is voor het afstandje van de afsluitende tijdrit veel te groot. In iets meer dan 24 kilometer een kleine minuut overbruggen? Dat zou alleen kunnen als Fignon door zijn frame zakt, een bocht mist of drie keer lek rijdt. Kansloos verhaal voor Lemond.

Als het werk van de specialisten Thierry Marie, Jelle Nijdam en Sean Yates al lang en breed klaar is, mogen de titanen het parcours op. Johan Lammerts (59) heeft de Tour de France dan ook achter de wielen. De wegkapitein uit de ADR-ploeg van Lemond heeft 31 minuten en 1 seconden over de 24,5 kilometer gedaan, die zijn kopman even later in 26 minuten en 57 seconden zal afleggen.

Lammerts kijkt op een tv-schermpje nabij de Champs-Élysées mee en ziet net als vader en zoon Elfrink en tientallen miljoenen andere liefhebbers hoe de Amerikaan secondetje voor secondetje wegloopt. Niet met de kop tussen de kabels, maar met de armen leunend op een triatlonstuur waar hij de eerste tijdrit ook al mee reed. ,,Fignon had er in de afsluitende tijdrit ook gewoon mee kunnen rijden, maar was wat conservatiever. Hij geloofde er niet zo in”, herinnert hij zich 31 jaar later. ,,In het voorjaar was Greg al met dat stuur bezig en experimenteerde hij ermee. Het was onzeker of hij er ook echt mee mocht koersen en uiteindelijk kreeg onze ploegleider (José de Cauwer, red.) op de dag van de eerste tijdrit in de Tour toestemming van de jury.”

Dankzij het stuur zit Lemond aerodynamischer op zijn fiets en is hij beter in staat de grote molen makkelijk rond te trappen. ,,Fignon reed echt heel goed en eindigde als derde vlak achter Marie. Toen één van de wereldtoppers op dit terrein”, weet Lammerts nog. ,,De tijdrit van Greg was alleen buitenaards. Hij reed ruim 54 kilometer per uur gemiddeld. Op dat moment heb je niet zo in de gaten dat er sporthistorie wordt geschreven, maar nu ben ik er toch heel trots op dat ik daar zo dichtbij mocht zijn”, zegt de huidige bondscoach van de Nederlandse profwielrenners.

Lemond heeft het onmogelijke waargemaakt en houdt zelfs nog acht seconden over op Fignon. ,,Greg en ik hebben af en toe nog contact, maar hij woont in de Verenigde Staten en daardoor zien we elkaar weinig. We verstonden elkaar heel goed in die tijd en ik hielp mee om hem door de vlakke etappes te loodsen.”

Fignon overleed bijna tien tien jaar geleden, na een slopende ziekte. ,,Verschrikkelijk”, zegt Lammerts er nu over. ,,Wat ik tussen Lemond en Fignon zag, was vooral een strijd op het scherp van de snede. De sport had ook in die tijd rivaliteit nodig, maar achter de schermen was er meer wederzijds respect dan menigeen veronderstelde. Fignon was in zijn tijd als renner soms nukkig en daarom zeker niet bij iedereen populair. Pas na zijn carrière ben ik hem veel meer gaan waarderen en heb ik ook gesprekken met hem gehad die me bijblijven. In het leven geven we soms mensen af, maar hij is wel erg vroeg gegaan.”

De Tourwinnaar van 1983 en 1984 lijdt in 1989 in het centrum van de hoofdstad van zijn eigen land de grootste nederlaag die een coureur ooit zal lijden. In 27 minuten en 5 seconden is zijn leven compleet veranderd. Zijn weduwe verklaart later dat Fignon jarenlang de Champs-Élysées zal mijden. Lemond staat er in 1990 opnieuw in de gele trui, nadat hij in 1989 met zijn zoontje Geoffrey het Tourpodium beklimt en naar de wereld lacht.

Een vader en zoon in de Achterhoek kijken vol bewondering mee. Ze vergeten het nooit meer en leren opnieuw dat je in sport nooit nooit moet zeggen.

(Beluister hier onder de podcast In Het Wiel met Tom Dumoulin)