Help, de huiszwaluw verdwijnt... zelfs uit Zeist

Al sinds de jaren zestig slaat een kolonie huiszwaluwen ieder jaar hun bivak op bij hun Zeister fruitteeltbedrijf vlakbij De Uithof. Maar dit jaar laten ze wel heel lang op zich wachten.

De verhalen van vogelaars uit Europa maakte hun gemoedstoestand er al niet beter op. Gibraltar? Geen grote zwermen gemeld, Frankrijk idem dito. ,,We hoorden verhalen over een grote storm in de Sahel’’, zegt Jantine Westeneng. ,,Dat zou de oorzaak kunnen zijn van hun vertraging of wegblijven.’’

Of erger, vult JanDirk Kievit van de Utrechtse vogelbescherming aan. ,,Ze komen uit Ghana en Congo. In Noord-Afrika spannen bewoners netten van honderden meters. Eenmaal gevangen dienen de huiszwaluwen om de honger te stillen.’’

Het zijn geluiden die passen in het beeld dat ook Sovon Vogelonderzoek schetst. De huiszwaluw, niet te verwarren met de boerenzwaluw, verdwijnt stilaan. Het beestje is al weg uit de steden, maar ook op het platteland zijn er steeds minder te zien. 

Hoewel er naar schatting nog 100.000 rondvliegen – genoeg om niet voor uitsterven te hoeven vrezen – is de populatie met tachtig procent gereduceerd ten opzichte van de zeventiger jaren, aldus Sovon-onderzoeker Albert de Jong. ,,Daarom hebben we de huiszwaluw nu geadopteerd om in het ‘Jaar van de Huiszwaluw’ in de schijnwerpers te zetten.’’ In dat jaar gaan vrijwilligers alle kolonies in de gaten houden. 

De vrijwilligers kijken onder meer hoe vaak de zwaluwen nestelen. ,,Vroeger hadden ze twee broedsels per zomer van een ei of vijf á zes gemiddeld’’, zegt De Jong. ,,Nu niet meer vanwege het insectentekort, denken we. Dat scheelt nogal voor hun aantal. Met de uitkomsten in de hand gaan we kijken wat we voor deze vogelsoort kunnen betekenen. Bijvoorbeeld door het aanbrengen van nepnesten. In stedelijk gebied, maar ook daarbuiten ontbreken steeds vaker de omstandigheden waarin de huiszwaluw zich op zijn gemak voelt.’’

Zo is het door Europese regelgeving steeds lastiger voor de zwaluwen om een goede plek te vinden voor hun nest. Bij de familie Westeneng bijvoorbeeld nestelt de kolonie in de open nok van een oudere schuur. Maar zodra er een nieuwe gebouwd moet worden – helemaal dichtgemaakt volgens Europese regelgeving – verslechteren de condities voor huiszwaluwen.

,,Verder zijn de omstandigheden id-e-aal’’, zegt Izaak Westeneng. ,,Hier hebben ze nog modder en zand om nestjes te bouwen. Hier is er nog rust en ruimte en zijn er voldoende insecten.’’ Zijn vrouw Jantine vult aan: ,,Ik hoop echt dat onze huiszwaluwen tot in de lengte van dagen blijven komen. Het zijn gezellige beestjes. Al ben ik ook wel vaak veel te lief voor ze. Door de witte was op te hangen. Daar poepen ze liever op dan op de bonte.’’

Kievit is al even verliefd op het vogeltje. ,,Dat hun aantal rap afneemt, merk je aan kleine dingen. Rij maar eens naar Zuid-Frankrijk. Een paar jaar geleden zat je voorruit onder de poep, nu amper meer. Hun leven fascineert me. Hoe zo’n klein vogeltje vanuit Midden-Afrika elke keer weer Zeist weet te vinden. Dat het vaak dezelfde zijn, weten we omdat ze geringd worden of tegenwoordig zelfs een klein minirugzakje met zonnecollectoren dragen om hen te volgen. Ik snap wel dat veel mensen hun poep irritant vinden, maar waar zouden we qua weersvoorspelling zijn zonder de huiszwaluw. Als ze laag vliegen kun je, ongeacht wat weermannen en vrouwen op televisie melden, van één ding op aan, zegt hij. ,,Slecht weer op komst.’’

Gelukkig voor de familie Westeneng is de stilte van de afgelopen weken dan tóch nog ingeruild voor het typische prrrttt-prrrtt-gekwetter van hun vaste zomerkostgangers. ,,Het is altijd wat met die beestjes’’, lacht Jantine. ,,Als ze er weer zijn denk ik ‘hou maar op met poepen en ga alsjeblieft maar weer’. Maar de afgelopen weken voelde ik toch een leegte. We zaten echt op onze kolonie te wachten. Kijk ze nou eens, ze bouwen weer een nestje. Zijn het geen pareltjes? Hun komst biedt ook voordelen, hè. Het zijn vliegende horren, want geen mug is nog veilig nu.’’