UMC ontwikkelt nieuwe techniek: zonder snijden een ‘nieuwe knie’

De afdelingen reumatologie en orthopedie hebben de techniek achter deze ‘kniedistractie’ ontwikkeld. Roel Custers is orthopedisch chirurg en Floris Lafeber is professor experimentele reumatologie bij het UMC Utrecht. Een simpele uitleg van een kniedistractiebehandeling is als volgt: de patiënt krijgt bij een distractie aan de buitenkant van de knie een frame met acht pinnen die aan de botten zijn vastgezet. Door te draaien aan het frame worden de beide botuiteinden van het kniegewicht langzaam uit elkaar getrokken. Dat gebeurt tot minimaal vijf millimeter. Na zes à zeven weken wordt het frame de (KneeReviver) verwijderd. Het idee komt bij een van de orthopeden van het UMC Utrecht, Peter van Roermund, vandaan. Hij gebruikte een frame om bij kinderen een beenlengteverschil op te lossen. 

Met deze relatief eenvoudige techniek kunnen operaties voor protheses uitgesteld worden. Uiteindelijk volgt vele jaren later in de meeste gevallen alsnog de prothese. Custers: ,,Bij artrose is het kraakbeen versleten. Je komt dan vaak uit bij een knieprothese als een standaard behandeling als fysiotherapie of injecties niet meer werken. Uit studies blijkt dat 20 procent van de patiënten met een prothese niet tevreden is. En je kunt niet terug, je zit er definitief aan vast. Je hebt een grote ingrijpende behandeling gehad en dat is het. Een kniedistractie werkt ook niet voor iedereen, die nuancering wil ik wel graag gemaakt hebben. Maar de behandeling kan bij het grootste deel van de patiënten een prothese langdurig uitstellen. Lukt het niet, dan kan een prothese alsnog uitkomst bieden.”

,,Niet iedereen ziet het zitten om deze operatie te ondergaan, want je moet het wel in je leven inpassen”, vervolgt Custers. ,,Er is wel meer ruimte om patiënten met een distractie te behandelen, zeker. We behandelen in ons ziekenhuis nu al zo’n 50 patiënten per jaar. Dit is nog een klein deel van de mogelijke groep patiënten, aangezien in de Nederlandse ziekenhuizen meer dan 10.000 knieprotheses per jaar worden geplaatst bij mensen onder de 65 jaar. Er zijn wel steeds meer collega’s die interesse tonen en de scepsis verdwijnt langzamerhand.”

Jonge mensen onder de 60, 65 jaar moeten nog  jaren met hun knie vooruit. ,,Bij jonge mensen gaat een prothese minder lang mee, want die zijn actiever”, zegt Custers. ,,Het is net als met een auto, als er iets is versleten, moet je hem vervangen. Het advies is om een eerste knieprothese uit te stellen. Daarvoor is die kniedistractie bedoeld, om mensen zo lang mogelijk hun eigen knie te laten behouden. Mensen hebben minder klachten. Na vijf jaar heeft heeft 80 procent nog steeds aanzienlijk minder pijn dan voor de distractie. Mensen hebben soms andere verwachtingen van een knieprothese. Als iemand een prothese heeft voeren wij geen distractie meer uit. Het risico op een infectie van die prothese door de distractie vinden wij te groot.”  

Essentieel bij knieproblemen is vaak het kraakbeen. Er is altijd beweerd dat kraakbeen niet hersteld kan worden. ,,We doen al lang onderzoek naar kraakbeen, kraakbeenslijtage en hoe we dit kunnen herstellen”, zegt Lafeber. ,,Eén van de opties is het ontlasten van het kraakbeen door distractie. We zijn begonnen met enkeldistracties. Dat is relatief veilig, want de enkel is minder complex dan de knie of de heup. Bij de enkel bleek distractie ontzettend goed te werken. Mensen kregen herstel van hun gewricht, het kraakbeen herstelde en er was langdurig sterk verminderde pijn.”

,,Toen zijn we overgestapt naar de knie”, aldus Lafeber. ,,Er worden steeds meer protheses geplaatst op jonge leeftijd. Dat heeft te maken met veranderde sociale omstandigheden. Mensen krijgen eerder te maken met artrose door overgewicht op jonge leeftijd en blijven langer actief als ze ouder worden. Peter van Roermund is begonnen met distractie bij de knie. Op basis van de goede resultaten hebben we daarna samen met patiënten en orthopeden een model distractor, de KneeReviver, ontwikkeld, die gemakkelijker kan worden geplaatst en patiëntvriendelijker is.” 

Lafeber: ,,Als onderzoekgroep hebben we jarenlang moeten vechten tegen het idee dat kraakbeenslijtage niet hersteld kan worden. Eenmaal weg is weg en zit je vast aan een prothese. Langzaam hebben we kunnen aantonen dat het wel kan. Op röntgenfoto's en MRI-scans blijkt dat het wel mogelijk is met deze techniek. Met distractie pak je het gehele gewricht aan in plaats van een klein onderdeel. Wij zijn in staat kraakbeen- en botherstel te bewerkstelligen.”