Tijdens een onlangs gehouden speciale commissievergadering wees inspreker Wil Peels namens de heemkundekring op de teloorgang van dit soort paden: ,,Waardoor ook de biodiversiteit afneemt en de cultuurhistorie verloren gaat.”

Kortgeleden kreeg de plaatselijke heemkundekring via de A2-erfgoedcommissie het verzoek om een inventarisatie te maken van de zandpaden in Valkenswaard die de moeite waard zijn om te behouden. Inmiddels zijn ze in een notitie vastgelegd. 

Volgens de inschatting van Wil Peels hebben deze karakteristieke, historische paden in het verleden mede hét gezicht bepaald van het zandgebied van Brabant, inclusief Valkenswaard. Volgens oude kadasterkaarten zijn het wegen van minstens tweehonderd jaar oud. Dat netwerk van paden is ruim een eeuw geleden nog fors uitgebreid mede als gevolg van ontginningen en bevolkingsgroei. Door ruilverkaveling zijn echter met name in het buitengebied van Borkel en Schaft veel oude zandwegen verdwenen. Ook tal van nieuwbouwplannen(onder meer in Dommelen) en de ontwikkeling van industrieterreinen(zoals Schaapsloop) hebben een negatieve uitwerking gehad. Vandoor ook de druk vanuit de heemkundekring om nu stappen te zetten tot het behoud van die laatste, echte zandpaden.

In de notitie ‘Oude Zandpaden’ geeft de heemkundekring een overzicht van de nu nog bestaande historische zandpaden. Bij een tiental daarvan maken de opstellers van het rapport een kanttekening. ‘Omdat die zandpaden om verschillende redenen opvallen en uniek in hun soort zijn‘. 

Zo liggen er nog delen van de vroegere verbinding Westerhoven-Borkel-Neerpelt. Ooit een belangrijke noord-zuid-handelsroute van Den Bosch via Westerhoven door Borkel en verder naar Neerpelt en Luik. Ook in die top tien staat de weg van de ‘Ven Bergsche Molen’ naar Schaft. Een pad dat door de inwoners van Schaft gebruikt werd om hun koren naar de molen te brengen om te malen. Een weg niet, zoals het huidige fietspad, pal langs de vennen maar in een ruime boog eromheen. Omdat het vlakbij de vennen te drassig was dus ongeschikt voor die zware karren.

In Dommelen-Noord worden nog van belang geacht de ontsluitingswegen van ’t Heike naar de beemden langs de Dommel en Keersop. Dicht tegen de bebouwde kom van Valkenswaard ligt aan de zuidkant nog het zandpad de Kluizerdijk. Ooit een oude verbinding van het dorp met de Achelse Kluis. En in het noorden bij ’t Gegraaf is nog zichtbaar de vroegere ‘Molenweg’, een karweg van Geenhoven naar de Loonder watermolen. 

Nabij de Kromstraat ligt De Goorkes, voorheen Beemd Straat, parallel aan de Dommel. In vroeger dagen een verbindingspad tussen de Venbergse Molen en de Loonder Molen. Indachtig deze notitie is Wil Peels helder:,,Wat nog rest is vooral te vinden in het buitengebied. Dit bestemmingsplan buitengebied is nu dus bij uitstek de gelegenheid om deze laatste zandpaden een beschermde status toe te kennen.”