Ranzig: een ander woord kan ik er niet voor bedenken. Op mijn sandalen met dunne zolen zoek ik een route over het plein naar de supermarkt zonder in oude frietzakjes met mayonaise te stappen of per ongeluk tegen halfvolle blikjes drinken aan te trappen.

Er zijn twee grote nadelen aan het vak van gedragspsycholoog. Ten eerste moet ik altijd nadenken over waarom mensen zich op een bepaalde manier gedragen. Er staan weinig vuilnisbakken en die er staan zijn overvol, concludeer ik mopperend op de gemeente, al zijn tientallen stappen verder de vuilnisbakken nog leeg. 

Helaas lopen mensen niet zo ver met hun afval en lijden ze waarschijnlijk onder de ‘broken window theory’. Volgens deze theorie uit 1982 kan een simpele ingegooide ruit in een gebouw het signaal geven dat jij ook een misstap mag begaan. 

Psychologen vreesden zelfs dat klein vandalisme zou uitmonden tot steeds grotere misdaden, zoals kraken en brandstichting. Voor dit laatste is weinig bewijs, maar dat vuil nog meer vuil aantrekt, daar zijn wetenschappers het wel over eens. Mensen krijgen in een rommelige omgeving het idee dat het normaal is om ook rommel te maken. 

Nederlandse wetenschappers bewezen dit met een experiment waarbij ze flyers aan geparkeerde fietsen hingen. Deden ze dit in een omgeving met graffiti, dan gooiden de eigenaren die veel vaker op de grond als zij hun fiets ophaalden. Zo’n omgeving zegt namelijk: iedereen overtreedt de regels hier.

Daarmee kom ik bij het tweede nadeel van al mijn gedragskennis, namelijk dat ik zelf vaak het gevoel heb dat ik het betere voorbeeld moet geven. Zo zat ik laatst met mijn buurvrouw in ons buurtparkje urenlang met de hand confetti uit het gras te plukken die een groep onbekenden hadden achtergelaten. 

Want ik wist van de broken window theory dat mensen de honderden kleurige stukjes plastic mogelijk als vrijbrief zien om hun wegwerpbarbecue’s erbij te donderen en hondenpoep te laten liggen. Onze opruimactie zelf helpt misschien ook. Zien we mensen opruimen, dan zijn we meer geneigd om dit ook te doen.

Wil je je collega’s motiveren om op te ruimen en hun vaat in de vaatwasser te zetten? Zorg dan voor een schone omgeving en dat de schoonmakers regelmatig komen opruimen, liefst wanneer iedereen het ziet.

Meer weten over psychologie en werk? Lees Chantals boeken Waarom perfectionisten zelden gelukkig zijn, 13 tips tegen perfectionisme (2021) en Ons feilbare denken op het werk (2018).

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: