Cardioloog Pim van Lommel: ‘De aanname dat hersenen je bewustzijn creëren is niet langer houdbaar’

Van Lommel: ,,Mijn eerste aanraking met een bijna-doodervaring (BDE) was in 1969 toen ik als cardioloog hielp bij de reanimatie van een patiënt. Hartmassage, stroomstoot: die techniek was toen net nieuw. Voorheen overleden alle patiënten aan een hartstilstand. Wij waren uitermate blij dat de patiënt het gered had, de patiënt zelf was er zeer ongelukkig mee. Hij vertelde over licht en kleuren, prachtige muziek en een onbeschrijflijk mooi landschap, een gevoel van volmaakte verbondenheid met alles wat in het universum bestaat. Wij hadden hem weer teruggebracht in zijn zieke lijf.

,,De term BDE bestond in die tijd nog niet. Als je hart ermee stopt, stopt je ademhaling. Doordat de toevoer van zuurstof stokt, vallen binnen tien tot twintig seconden je hersenfuncties uit. De aanname was dat hersenen je bewustzijn creëren: als je hersenen ermee stoppen, zou je bewustzijn zijn verdwenen.

,,Jaren later las ik een boek van een arts die zijn eigen BDE als medisch student beschreef. Ik begon hierna patiënten die in het verleden een hartstilstand hadden gehad te vragen of zij zich iets konden herinneren van de periode van bewusteloosheid. Van de vijftig bleken er twaalf een uitgebreide BDE te hebben. Sommigen beschreven een toestand waarin zij zichzelf van bovenaf in het ziekenhuisbed hadden zien liggen en konden gedetailleerd vertellen wie er in die ruimte aanwezig waren, wat er gebeurde en werd gezegd. Sommigen beschreven contact met overledenen, familieleden soms die ze nooit hadden gekend.

,,Dat prikkelde mijn wetenschappelijke nieuwsgierigheid. Ik zette een studie op waaraan uiteindelijk 344 patiënten meededen die een hartstilstand hadden overleefd. Deze studie werd in 2001 in The Lancet gepubliceerd. Achttien procent van hen had een duidelijke herinnering, 82 procent helemaal niet. Waarom de ene groep wel en de andere groep geen BDE had, dat weten we niet. De duur van bewusteloosheid was niet van invloed, de complexiteit van de reanimatie niet, eventuele medicatie was niet van invloed, de ernst van het zuurstoftekort niet, voorkennis over wat een BDE is speelde niet mee, religieuze overtuiging ook niet.

,,We hebben kunnen aantonen dat mensen een helderder bewustzijn hebben dan ooit, op het moment dat hun hersenen volledig zijn uitgevallen. Dankzij controleerbare waarnemingen van mensen die een uittreding uit hun lichaam ervoeren tijdens hun hartstilstand. Zo kon een man een verpleger vertellen in welke lade deze zijn kunstgebit had opgeborgen tijdens de reanimatie.

,,De aanname dat de hersenen bewustzijn creëren is niet langer houdbaar, nog afgezien van het gegeven dat geen enkele wetenschapper ooit heeft kunnen aantonen hoe dit proces werkt. Het is mijn vaste overtuiging dat de hersenen een functie hebben vergelijkbaar met die van een computer: deze produceert de website niet die je bekijkt, hij verschaft slechts toegang tot de miljarden sites die beschikbaar zijn. En als je computer niet meer functioneert, bestaat het internet nog steeds.

,,Bewustzijn is primair, materie - de biologie van onze aarde - is secundair. De dood is een veranderende staat van het bewustzijn dat zonder begin en zonder einde is en buiten tijd en ruimte blijft bestaan. Met behoud van een zekere persoonlijke vorm weet je jezelf weer onderdeel van het grotere geheel. Zoals een golf in een oceaan tegelijkertijd de oceaan is als ook zichzelf.

,,Veel mensen die een BDE hebben doorgemaakt, zijn op den duur fundamenteel anders gaan leven. Vanuit een diep gevoeld besef waarom het draait in het leven: liefde, acceptatie en compassie. Met de mensen om je heen en de natuur, maar zeker ook met jezelf en je eigen schaduwkanten. Hoe we aankijken tegen de dood, bepaalt hoe we leven. Ik heb geen haast om te sterven. Zelf heb ik ook een heel andere houding dan dertig jaar geleden. Maar ik ben wel flink nieuwsgierig geworden.’’

Pim van Lommel (2007): Eindeloos bewustzijn: een wetenschappelijke visie op de bijna-dood ervaring. Ten Have, 26ste druk.

Klik hieronder voor meer artikelen uit de uitvaartspecial: