Heb je vakantie? Zorg dat je ook écht vrij hebt

Onder de kerstboom bij schoonmoeder verveeld nog even je werkmail bekijken. Op 27 december naar kantoor bellen of alles goed loopt. En later die week nog vragen van je leidinggevende beantwoorden via Whatsapp. 

Voor veel Nederlanders is vakantie helemaal geen vakantie. Ze worden gebeld of gemaild met vragen, doen wat achterstallig werk of moeten vol aan de bak bij onverwachte ontwikkelingen in het bedrijf. Volgens onderzoeksbureau Multiscope mailt en whatsappt 40 procent iedere dag met kantoor, een derde zegt op vakantie gewoon door te werken. 

Katie Denis, van de Amerikaanse organisatie Project: Time Off, schreef begin deze maand in The Harvard Business Review dat leidinggevenden die verwachten dat hun personeel op vakantie bereikbaar blijft, de bedrijfscultuur gestaag om zeep helpen. In Amerika is vakantie na de zorgverzekering de belangrijkste secundaire arbeidsvoorwaarde. Wie daar aan morrelt, ziet het personeel snel vertrekken, aldus Denis.  

We leggen de vraag 'werk jij door tijdens de vakantie' voor aan zo'n twintig werkenden. Een deel daarvan is zelfstandige en werkt zonder probleem door in de vakantie, al is het vaak niet meer dan het in de gaten houden van de mail. Dat doen ook drie docenten die beschikbaar blijven voor vragen van vooral de leerlingen. 

Voor een enkeling, de minderheid dus, is vakantie ook echt vakantie. Dat betekent onbereikbaar zijn en ook niet kijken op de werkmail. Een projectmedewerker in de culturele sector die anoniem wil blijven, laat weten dat haar leidinggevenden vlak voor haar vakantie een nieuw project aannamen. Dat betekende dat ze naar haar geplande vakantie kan fluiten. ,,Flexibiliteit is bij ons het toverwoord. Ik heb recht op die vakantie en dat weet iedereen ook, maar tegelijkertijd weten ze dat we op de werkvloer dit soort dingen toch wel gaan opvangen."

Ze had al heel veel overuren staan en zou die in december gaan opmaken met enkele weken vakantie, maar dat gaat nu dus niet door. ,,Als een van mijn collega's wel de vakantie zou opeisen, zouden de anderen het moeten opvangen. Gelukkig heb ik een makkelijke thuissituatie en mag ik na een drukke periode vrij nemen en echt onbereikbaar zijn. Ik vraag me wel af hoe lang dit nog goed gaat bij ons. Ik denk dat het burn-outs veroorzaakt.”

Haar vermoeden van dat het geen goed idee is om na je werktijd nog bezig te zijn met werk, klopt. Dat blijkt ook uit onderzoek van Springer's Journal of Business and Psychology. Van de onderzochte 1.916 werknemers bleek het deel dat ‘het werk mee naar huis nam’ veel vaker oververmoeid was en een slechtere balans had. 

Sabine Steen-Lakerveld werkt in de kerstvakantie ook gewoon door binnen haar eigen communicatiebureau Dok 30. Ze werkt met één vaste medewerker en een aantal freelancers. Die vaste medewerker werkt in de kerstperiode, maar gaat begin januari met vakantie. ,,En dan wil ik ook echt dat ze vrij is”, zegt Steen-Lakerveld. ,,Ze is heel gedreven en betrokken. Ik ben ervan overtuigd dat ze dat alleen kan blijven als ze de kans krijgt om af en toe helemaal niet met werk bezig te zijn." Dat komt volgens Steen-Lakerveld haar creativiteit ten goede: ze bedenkt nieuwe plannen en kijkt frisser tegen bepaalde zaken aan. ,,Ik probeer er zelf rekening mee te houden dat niet iedereen net als ik in de weekenden en avonden werkt. De vragen die ik dan heb, schrijf ik op en stel ik pas de volgende dag. Je moet ook streng voor jezelf zijn.”

,,We weten dat we vrij zouden moeten nemen, maar in de praktijk werken we vaak door”, zegt Toon Taris. De hoogleraar arbeids- en organisatiepsychologie doet aan de Universiteit Utrecht onderzoek naar onder andere werkstress en werkverslaving. ,,Het is écht beter om je los te maken van het werk. Het zorgt voor nieuwe energie, nieuwe ideeën en dat je tegenslagen in de toekomst beter kunt verwerken. Fysiek bezig zijn helpt dan goed, net als dingen doen met vrienden en familie. Blijf je maar bereikbaar en werken dan vergroot dat de kans op een burn-out. Dat is de theorie. In de praktijk blijven zelfstandigen de mail in de gaten houden uit angst om een mooie opdracht te missen."

Zelf gebruikt hij de kerstvakantie om wat te schrijven waar hij anders niet aan toe komt. ,,Duitse bedrijven als Volkswagen en BMW kwamen in het nieuws met hun recht op onbereikbaarheid. Toch vraag ik me af of werknemers er ook niet onrustig van kunnen worden als ze weten dat er een belangrijk project in gang is gezet voor het weekend en daar dan geen enkele informatie over kunnen ontvangen. Dat is een leuk signaal voor de bühne van die bedrijven, maar het is de vraag hoe het in de praktijk uitpakt. Maar laat vooral duidelijk zijn dat het beter is om echt vrij te zijn en dat we dit hopelijk uiteindelijk wel in de praktijk gaan toepassen."

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!