Hooggevoelig op het werk: ‘Plaats jezelf niet in de slachtofferrol’

Expert Esther Bergsma schreef meerdere boeken over het onderwerp. Ze is zelf hoogsensitief, evenals haar kinderen. Het is een eigenschap en geen stoornis, legt ze uit aan Intermediair. Er is dus geen arts die jou het stempel ‘hoogsensitief’ kan geven. ,,De voorlopige conclusie of je hoogsensitief bent, trek je op basis van tests. Naar aanleiding daarvan kun je met een professional praten om vast te stellen of het structureel is, want er kan bijvoorbeeld ook sprake zijn van een burn-out.’’

De kern van hoogsensitiviteit is volgens Bergsma: ,,Je bent gevoeliger voor informatie uit jouw omgeving, je verwerkt die informatie constant diepgaand op verschillende niveaus en je reageert er intenser op dan jouw collega’s. Zo kun je bijvoorbeeld meer last hebben van een radio of van onenigheden tussen collega’s. Je kunt daardoor meer stress ervaren of sneller emotioneel uit evenwicht zijn.’’

Om optimaal te functioneren met hoogsensitiviteit, is het belangrijk om goed te analyseren hoe het bij jou uitpakt, zo legt Bergsma uit. ,,Als je weet voor welke prikkels jij gevoelig bent, kun je een manier bedenken om daarmee om te gaan. Zo heb je een beter startpunt voor een gesprek met je werkgever. Je bent immers zelf verantwoordelijk voor het creëren van een optimale situatie. Communiceren vanuit een slachtofferrol komt een functioneringsgesprek vaak niet ten goede. Bespreken wat je nodig hebt om beter te functioneren wel.’’

Bergsma legt uit dat er een drempel is om het gesprek met de werkgever hierover aan te gaan. ,,Mensen met hoogsensitiviteit willen anderen niet tot last zijn, en dat is een belemmering voor een goed gesprek met de hr-afdeling of directie. Je merkt dat hoogsensitieve mensen erg opkomen voor hun klanten, patiënten en leerlingen, maar als het om zichzelf gaat, vinden ze dat heel lastig. Daarnaast kan het voor een hoogsensitief persoon lastig zijn zich voor te stellen dat een werkgever hem of haar niet snapt, omdat hij dat inlevingsvermogen zelf van nature wel heeft.’’

Bergsma denkt dat het zou helpen als er meer bekend zou worden over hoogsensitiviteit. ,,20 procent van alle medewerkers is hoogsensitief en we hebben het er nooit over. Werkgevers hebben ook belang bij een tevreden medewerker. Toch wordt bij veel bedrijven sterk gedacht vanuit de functie en niet vanuit de mensen. Terwijl de vraag hoe je de talenten van iemand optimaal kunt benutten voor een bedrijf zinvoller is.’’

Als er uiteindelijk wederzijds begrip ontstaat tussen werkgever en werknemer en er een optimale werkplaats wordt gecreëerd, door bijvoorbeeld een goede koptelefoon en heldere afspraken over de onderlinge sfeer, kan een hoogsensitieve medewerker in haar ogen zeer waardevol zijn voor een organisatie. ,,In mijn boek staan tien punten waardoor een bedrijf kan profiteren van de talenten van hoogsensitieve medewerkers. De belangrijkste? Voor mij is dat de diepgravende analyse van het heden en de toekomst. Een hoogsensitief persoon kan zo’n gedegen analyse maken omdat hij of zij alle invloeden tegelijk kan meewegen. Dat heeft veel meerwaarde voor een team, want daardoor neemt de kwaliteit van een strategie natuurlijk enorm toe.’’

Deze werkenden zijn ook hoogsensitief:

Susanne Nieuwenhuijs-Mekking is oprichter van Werkgelukt.com en geeft onder meer trainingen aan werkgevers en medewerkers over hoe je gelukkig kunt zijn op de werkvloer. Ze heeft veel aandacht voor hoogsensitiviteit. Het is haar missie om ervoor te zorgen dat hoogsensitieve medewerkers ‘uit de kast komen’, zodat ze weer gelukkig worden op hun werk en vooral alles uit hun talenten halen.

Haar focus heeft trouwens alles met haar eigen loopbaan te maken. Ze begon als strafrechtadvocaat en kwam er na een jaar of tien achter dat ze hoogsensitief is. ,,Ik vulde een vragenlijst in van de Belgische professor Elke van Hoof (Klinische Psycholoog aan de Vrije Universiteit van Brussel, red.) en toen viel voor mij het kwartje. Bij mij uit het zich vooral in dat ik heel sfeergevoelig ben en analytisch ben ingesteld. Er is natuurlijk een opsomming van kenmerken van hoogsensitieve mensen, maar je voldoet nooit aan alle kenmerken; ik ben bijvoorbeeld helemaal niet introvert.’’

Ze ging het gesprek aan met haar werkgever, maar het bleek moeilijk voor haar om te functioneren in een harde sfeer waar weinig aandacht is voor de emotionele kant van mensen. Ze besloot het roer om te gooien en aan de slag te gaan met ‘werkgeluk’. ,,Het werd mijn missie om bedrijven te promoten waar hoogsensitiviteit wordt geaccepteerd. Iedereen heeft zijn mond immers vol van inclusiviteit, maar hoogsensitiviteit wordt nog te weinig aanvaard. Het is vooral een kwestie van jezelf kunnen zijn op de werkvloer. Als je als werkgever wat aandacht daaraan besteedt, kun je juist de talenten van hoogsensitieve mensen naar boven halen.’’

Ze pleit voor actie bij zowel werkgevers als medewerkers. ,,Als medewerker moet je proberen eerlijk te vertellen wat er aan de hand is en de werkgever zou daarvoor open moeten staan, zodat je er samen mee aan de slag kunt. Bij mijn huidige werkgever is het gelukkig bespreekbaar en mocht ik zelfs een opleiding tot happiness officer doen. Ik gun het andere mensen ook dat ze bij hun werkgever die openheid vinden.’’

Esther Kaastra heeft de website HSPenwerk.nl en begeleidt onder anderen medewerkers bij de gesprekken met werkgevers over hoogsensitiviteit. ,,Ik ben zelf hoogsensitief, constateerde dat op mijn 23ste en na tien jaar van veel lezen en leren ben ik daarin een eigen bedrijf gestart. Wat ik doe, is samen met medewerkers de eerste analyse maken en bedenken hoe ze hun werk kunnen inrichten om tot ontplooiing te komen. Belangrijk is om te constateren, en vooral ook te accepteren, dat je hoogsensitief bent – dat geeft veel rust.’’

Ook zij gelooft erin dat het beter is om niet direct open kaart te spelen. ,,Als je zegt dat je hoogsensitief bent, leg je het probleem bij een ander neer. Je moet eerst jezelf beter leren kennen en weten wat jij als hoogsensitief persoon nodig hebt in je werk, vervolgens kun je jouw grenzen en wensen aangeven bij de werkgever. Daar hoeft het woord hoogsensitief niet aan te pas te komen. Wel is het prettig om iemand te hebben binnen de organisatie die jou begrijpt. Ik help medewerkers altijd een plan te maken om weer gelukkig te worden in het werk. Met dat onderbouwde plan gaan we samen naar de werkgever.’’

,,Het grootste misverstand is dat hoogsensitieve personen gevoelig zijn voor prikkels. Prikkelgevoeligheid is niet wat iemand hoogsensitief maakt. Hoogsensitiviteit houdt in dat iemand subtiele details opmerkt en alles dat men opmerkt – zowel extern als intern – diepgaand wordt verwerkt. De hersenen werken anders. Dat brengt voor- en nadelen met zich mee.’’

Vind je ‘nee’  zeggen tegen collega’s of je leidinggevende lastig? Dit zijn de tips van coach Charlotte van ‘t Wout: