Lesgeven naast je baan? Waarom je het (niet) zou moeten doen

Het tekort aan docenten in zowel het primair als voortgezet onderwijs blijft oplopen. Het hybride docentschap, waarbij een baan in het onderwijs gecombineerd wordt met een andere functie, lijkt een gouden oplossing. De motivatie is er: een op de vijf hoogopgeleide Nederlanders ziet zichzelf naast zijn huidige werk ook wel voor de klas staan, blijkt uit onderzoek van Expertisecentrum Hybride Docent.

Ook voor de docenten zelf lijkt het combineren van lesgeven met een andere baan gunstig. Docenten met twee banen ervaren over het algemeen meer voordelen dan nadelen van deze manier van werken. Ruim 60 procent geeft aan zo meer dingen te kunnen doen die passen bij hun interesses. Daarnaast gaven veel docenten aan het werk langer leuk te vinden door de afwisseling en de persoonlijke ontwikkeling.

,,We zien dat het kan, dat de positieve motieven er zijn en we kennen de succesfactoren: de docenten zijn gelukkiger, want ze kunnen meer dingen tegelijk doen die ze leuk vinden”, vertelt Marius Bilkes van Expertisecentrum Hybride Docent, een van de initiatiefnemers van het onderzoek. Het is een win-winsituatie: docenten blijven gemotiveerd, vallen minder snel uit en zo behoudt het onderwijs personeel. ,,Maar helaas weten vraag en aanbod elkaar nog niet te vinden. Het is nog niet mogelijk om op een soepele manier hybride docent te worden.”

Bilkes wijt dit aan het conservatieve karakter van het onderwijs. ,,Het personeelsbeleid op veel scholen blinkt niet uit in innovatie. Er is maar één manier om docent te worden en dat is door een lerarenopleiding te volgen. Ervaring en talent worden als minder belangrijk gezien dan kennis van het vak.” Fulltime docenten lijken ook niet zo happig op het hebben van hybride collega’s. ,,Ze denken al snel: wat kom jij hier doen, wat weet jij nou van lesgeven.” Daar bovenop komt nog dat scholen vaak maar één keer per jaar hun vacatures online gooien. ,,Je hebt dan maar één kans per jaar om te solliciteren”, zegt Bilkes.

Toch zijn er ook initiatieven die het goede voorbeeld geven. Sommige opleidingen bieden een speciaal traject aan voor hybride docenten. De lerarenopleiding van de UvA biedt werknemers met tien jaar ervaring in het bedrijfsleven de kans om naast hun bestaande baan een opleiding tot eerstegraads docent in bètavakken te volgen.

De STC Group, het kennis- en opleidingsinstituut voor scheepvaart, transport en havenindustrie, zette onlangs een project op om het bedrijfsleven bij de opleidingen te betrekken. Werknemers volgen een maatopleiding tot hybride docent en worden meteen voor de klas gezet. Zo geven zij leerlingen actuele vakkennis mee.

Toch zitten er ook nadelen aan je laten omscholen tot hybride docent. Bilkes benadrukt dat je ‘gewoon’ laten opleiden tot docent veel makkelijker is dan dit combineren met een bestaande baan. ,,Hybride docent worden naast een andere baan is de lastigste route die je kunt nemen om in het onderwijs terecht te komen.” Maar voor wie het toch aandurft, heeft Bilkes nog wel wat tips: ,,Onderzoek eerst welke mogelijkheden er allemaal zijn en ga daarna eens langs bij een school en vertel je verhaal. Je moet natuurlijk wel weten of er ruimte voor je is voor je eraan begint.”

Eugenie Zwanenburg (53) en Anja Hendriks (52) zijn naast docent ook ambtenaar 

Bij het ministerie van Onderwijs, Cultuur en wetenschap loopt een clubje hybride docenten rond. Eugenie Zwanenburg staat voor de klas als biologieleraar en werkt daarnaast drie dagen op het ministerie als beleidsmedewerker Voortgezet Onderwijs. Anja Hendriks is naast ambtenaar basisschooldocent en werkt nog een dag in de week als onderzoeker bij het LerarenOntwikkelFonds. Zwanenburg: ,,We kunnen bij het ministerie laten zien waar we in de praktijk tegenaan lopen. Andersom leren we het onderwijsbeleid beter begrijpen en uit te leggen.”

Zowel Zwanenburg als Hendriks begonnen als fulltime docent. Later kwam daar het werk als ambtenaar bij. ,,Langzamerhand heb ik mijn werk voor de klas afgebouwd,” vertelt Hendriks. Zwanenburg voelde zich wel wat schuldig tegenover haar school omdat er niet direct een vervanger te vinden was. Beiden ervaren echter genoeg voordelen aan het hybride docentschap om ermee door te gaan.

Hendriks: ,,Mijn twee functies versterken elkaar. Ik krijg veel vragen van collega’s uit het veld, die kan ik nu goed informeren over de trajecten die bij het ministerie lopen.” Daar is ook Zwanenburg erg blij mee. ,, Ik zie het als een symbiose – om even in de biologieterminologie te blijven – beide partijen hebben er iets aan. Maar twee parttime banen combineren in een fulltime aanstelling is best intensief. Toch lukt het omdat ik juist van de combinatie veel energie krijg.”

Hendriks ,,Je moet wel goed kunnen schakelen als hybride docent, de dagen lopen namelijk in elkaar over. Dat was voor mij wel wennen in het begin. Ik heb geleerd dat je goed in de gaten moet houden waar je mee bezig bent.”

Stef van der Linden (30) geeft maatschappijleer en heeft een eigen bedrijf 

Al vanaf jonge leeftijd houdt Stef van der Linden zich bezig met internet en alle ontwikkelingen die daarbij horen. ,,Maar ik wilde altijd al leraar worden dus ben ik de lerarenopleiding gaan doen. Daarnaast had ik ook een eigen bedrijf in online marketing. Toen ik was afgestudeerd had ik als zzp’er ook opeens veel klanten. Ik ben vanaf de start van mijn werkende leven eigenlijk al een hybride docent.”

Nu zijn bedrijf gegroeid is en hij ook nog tijd in zijn relatie wil steken, is het soms lastig om alle ballen hoog te houden. ,, Als ik voor de klas sta, gaat mijn telefoon weleens voor mijn andere werk en dan moet ik daarna wel snel terugbellen. En als er op mijn zzp-dag iets met een van mijn mentorkinderen is, kan ik dat niet laten gaan.”

Toch vindt hij altijd wel manier om een mouw te passen aan zijn bijzondere werksituatie en hoeft Van der Linden dus niet te kiezen tussen zijn twee banen. ,,Maar ik ben me er wel van bewust dat ik niet de meest ideale werknemer ben als docent. Ik denk dat scholen uiteindelijk meer hebben aan fulltime docenten. Die zijn er altijd en geven de minste roosterproblemen.”

Goede afspraken maken met beide werkgevers helpt. ,,Leg aan beide kanten uit wat je precies doet en waarom je ervoor gekozen hebt. Als je daar open over bent, krijg je meer begrip.” Mensen die overwegen om deeltijddocent te worden, raadt Van der Linden het volgende aan: ,,Het is nogal een investering, maar lesgeven is het mooiste wat er is. Dus doe het gewoon en zet door.”

Vul hieronder je gegevens in en krijg interessante onderwijsvacatures direct in je mailbox:

Netwerken, hoe doe je dat? Bekijk deze tips van coach Charlotte van 't Wout:

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!