‘Slaaptekort werknemers kost Nederlandse bedrijven 12,4 miljard euro per jaar’

Wouterson is slaapcoach en auteur van het boek SuperSlapen. Hij doet al 16 jaar onderzoek naar slaaptekort en de gevolgen voor de samenleving. Zijn conclusie: velen onder ons slapen simpelweg te weinig. ,,Een volwassene van 24 jaar en ouder heeft tussen de zeven en negen uur slaap nodig per nacht. Maar 24 procent van de werkenden haalt tussen de zes en zeven uur. Nog eens negen procent slaapt zelfs minder dan zes uur.’’

Slaap is essentieel voor onze hersenen om een grote onderhoudsbeurt te ondergaan. ,,Slaap je te weinig, dan kan het brein die noodzakelijke processen niet doorlopen.’’ Slaap inhalen kan niet. ,,Een nachtje slecht slapen is niet zo’n probleem, maar gaat het om langere tijd, dan heb je wel drie goede nachten nodig voor het lichaam hersteld is. Een middagdutje doen of uitslapen maakt geen verschil.’’

Slaapgebrek is een even grote als onderschatte kostenpost voor het bedrijfsleven, stelt Wouterson. ,,Werknemers die te weinig slapen zijn veel minder productief en maken fouten.’’ Nederlandse bedrijven verliezen er wel 12,4 miljard per jaar door, heeft hij berekend. ,,Als je uitgaat van 8,3 miljoen werkende Nederlanders, en het effect van slaaptekort doorrekent met het gemiddelde dagloon, dan verliezen werkgevers per werknemer met slaapgebrek 136 euro per dag door extra afwezigheid.’’

En dat is nog een conservatieve schatting, benadrukt Wouterson. Er zijn namelijk factoren die niet mee kunnen worden genomen in de berekening, zoals de invloed van een veeleisende werkomgeving of stressvol privéleven op de nachtrust. ,,Iemand kan ook nog slaapgebrek hebben door medische oorzaken. Pijn door een sportblessure of letsel na een ongeluk kan iemand uit de slaap houden.’’

Maar bedrijven overtuigen van het belang van een goede nachtrust voor hun werknemers, blijkt lastig. ,,In HR-kringen zie je dat het besef nu langzaam doordringt, maar er is nog een lange weg te gaan.’’ Om het effect van slaaptekort beter zichtbaar te maken, heeft Wouterson een online hulpmiddel ontwikkeld, de Slaaptekort Calculator. Hiermee kunnen bedrijven snel berekenen hoe groot het effect van slaaptekort op hun organisatie is.

Slapen doen werknemers thuis. Is het dan niet hun eigen verantwoordelijkheid om op tijd naar bed te gaan? ,,Zij moeten doen wat ze kunnen, maar als de invloed van slaaptekort op de bedrijfsresultaten zo groot zijn, zou ik als leidinggevende willen doen wat ik kan om mijn personeel daarbij te helpen. Als je als werkgever de indruk hebt dat iemand slecht slaapt, is het minste wat je kan doen het gesprek aanknopen.’’

Een slaaptekort is volgens Wouterson al te zien in subtiele voortekenen. Als je ’s ochtends de ogen opent en dan al moe bent, is dat een teken aan de wand. ,,Je kan ook merken dat je vergeetachtig bent, bijvoorbeeld niet op dat ene woord kan komen. Dat geeft aan dat het niet helemaal lekker loopt in je hersenpan.’’ Slaapgebrek kan ook leiden tot een verminderd concentratievermogen en mentale afwezigheid. ,,Die mensen staren vaak maar een beetje voor zich uit. Ze zijn fysiek wel aanwezig op hun werkplek, maar er komt niet veel uit hun handen.’’

En die ene collega dan die tot diep in nacht Netflix kijkt, maar zegt ‘nu eenmaal weinig slaap nodig te hebben’? ,,Mensen denken veel minder slaap nodig te hebben dan in werkelijkheid het geval is. Waarschijnlijk heeft diegene wel een slaaptekort, maar wil hij het voor zichzelf niet toegeven.’’ Niet slapen is stoer, ziet Wouterson. ,,Wereldleiders en beroemdheden scheppen erover op, maar ik geloof het niet. Er zijn wel mensen die door een genetische afwijking echt minder slaap nodig hebben, maar dat zijn er maar heel weinig.’’

Is Tesla-CEO Elon Musk zo iemand? Hij heeft een uiterst succesvol bedrijf opgericht met maar een paar uurtjes slaap per nacht, stelt hij zelf. ,,Musk is een goed voorbeeld van de invloed van extreem slaapgebrek. Dan vertonen we vaak onethisch gedrag. We houden geen rekening meer met anderen en handelen impulsief. Als Musk vreemde dingen uitspookt, als het aankondigen dat hij bedrijf van de beurs zal halen, dan noemen we dat excentriek, maar bekijk het eens zo: als hij wel genoeg uren zou slapen, zou hij zich dan net zo gedragen? Waarschijnlijk niet.’’

Een slaapgebrek kan grotere gevolgen hebben dan productiviteitsverlies of irrationeel gedrag. ,,Als we te weinig slapen, vermindert ons beslissingsvermogen. Niet handig als je werkt in een gevaarlijke omgeving. Politici slapen soms ook bijna niet – tot diep in de nacht moeten ze vergaderen over allerlei zaken – maar ze beslissen wel over zaken die ons allemaal aangaan.’’

Zijn er middeltjes die je helpen beter te slapen? ,,Stoffen als magnesium en vitamine C, die te vinden zijn in onze voeding, helpen onze nachtrust.’’ Kijk echter uit met slaappillen met melatonine, waarschuwt Wouterson. ,,Melatonine is een hormoon dat helpt onze slaap reguleren. Uit klinisch onderzoek blijkt dat van de gevallen baat heeft bij de werking van melatonine en dit is dan ook nog een hele specifieke groep: personen ouder dan 55 jaar. Inname is effectief voor hen. Heb je dat tekort echter niet, dan kun je hoogstens een placebo-effect ervaren.’’

Ook al is melatonine een lichaamseigen stof, het extra innemen is niet zo onschuldig als het lijkt. ,,Je kan het gewoon bij de drogist krijgen, maar dat is eigenlijk onbegrijpelijk. Neem je melatonine namelijk in terwijl je het niet nodig hebt, dan schop je je hormoonspiegel uit evenwicht.’’ Als het lichaam die overvloed detecteert, wordt de eigen productie van het hormoon verminderd. ,,Dan word je op een gegeven moment afhankelijk van die pillen. Mijn advies: niet aan beginnen.’’

Het beste middel tegen een slaaptekort is eenvoudig: meet jezelf een goed slaappatroon aan. ,,Regelmaat is het belangrijkst. Zorg dat je iedere dag ongeveer op dezelfde tijdstippen gaat slapen en opstaat, ook in het weekend. Uitslapen in het weekend haalt je uit je ritme, waardoor het op maandag weer moeilijk is om vroeg op te staan.’’

Dit artikel is eerder verschenen op 26 oktober 2019

Bekijk ook: Chronobioloog Marijke Gordijn legt uit wat het effect is van zomer- en wintertijd op ons lichaam.

Bekijk hier al onze video’s over werk en carrière: