‘Sociale media, websites en telefoons worden net zo verslavend gemaakt als gokkasten’

Zeg eens eerlijk, hoe vaak heb jij tijdens het lezen van deze site al de neiging gehad om je sociale media te checken of te kijken of je nog ongelezen appjes hebt? Dikke kans dat het meer dan eens was: onze telefoons met hun blinkende voorkantjes, mooie geluidjes en opvallende notificaties hebben ons stevig in de greep. En je bent niet de enige. Terwijl ik deze column schrijf, ben ik al drie keer afgeleid door een rood bolletje in mijn beeld dat me duidelijk maakt dat ik mail heb gekregen.

Dat we zo in de ban zijn van deze apparaten is bepaald niet vreemd. De mensen die ze maken weten immers precies op welke knoppen ze bij ons moeten drukken. Sociale media, websitebouwers en telefoonfabrikanten hebben vaak een legertje psychologen in dienst die als taak hebben ons zo hooked te maken als mogelijk.

Ze maken hiervoor gebruik van dezelfde technieken die gokkasten zo verslavend maken. Ze gebruiken ook sociale druk (‘Hans en Dorien missen je op Facebook!’) en meer van dat soort smerige trucjes. Je dacht toch niet dat het toeval is dat notificaties over het algemeen in het rood worden aangegeven? Die kleur valt ons als mensen evolutionair gezien extra goed op.

Bovendien maken telefoons op een handige manier gebruik van onze hersenen. Elke keer dat we een notificatie binnenkrijgen, maken we een beetje van de neurotransmitter dopamine aan. Dit geeft een goed gevoel. Het is overigens hetzelfde systeem dat wordt aangezet als je cocaïne neemt. Het resultaat: soms zitten we geheel onbewust over onze tijdlijn te scrollen en merken we dat pas na een paar minuten… Geen wonder dat Steve Jobs ooit besmuikt toegaf dat hij zijn kinderen nóóit een iPad zou geven.

Een simpele, maar doeltreffende methode om de controle weer terug te krijgen las ik in het boek van Mark Tigchelaar, Focus AAN/UIT. Tigchelaar heeft het over de vijf minuten-regel. Elke keer als je de neiging hebt om je telefoon te pakken, zeg je tegen jezelf: over vijf minuten, dan mag ik. Je beheerst jezelf, voor slechts vijf minuten. Het klinkt eenvoudig, maar werkt goed. Je hoeft niet cold turkey af te kicken, maar traint op deze manier wel je zelfbeheersing. En als het dan wél mag, voelt het ook meer als een beloning: win-win.

Thijs Launspach is psycholoog en stress-expert. Hij schreef hierover het boek Fokking Druk (2018).

Kun je je ogen niet van je telefoon af houden? Je bent de enige niet. Ook Prins Laurent van België kon onlangs bij een militair defilé de lokroep van zijn smartphone niet weerstaan:

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!