Persoonlijkheidstests: vrijwel elk bedrijf neemt ze af. De tests hebben namen als Insights Discovery, Belbin, Management Drives en MBTI. Wat er zoal uitkomt? Dat je een blauw mens bent (dan wil je zekerheid). Of dat je een brononderzoeker bent (‘een doener die actief met zijn bijdrage komt’) of een ISFP (‘een veelzijdige medestander’).

Hoe ze aan die resultaten komen? Die bepaal je zelf. Je vult namelijk 50 vragen in en krijgt dan keurig je eigen antwoorden als uitkomst. Opmerkelijk hoe verbaasd mensen dan zijn dat ze zich zo in de uitkomsten herkennen. Het is net alsof je Gordon vraagt of hij kan zingen.

Schitterend ook hoeveel harmonie er uit die tests komt. Het is net Teletubbieland: nergens klootzakken, matennaaiers of roddeltantes te bekennen. Als Willem Holleeder zo’n test invult, durf ik te wedden dat hij een ‘betrokken persoonlijkheid, bevlogen familiemens en daadkrachtige professional’ is.

Wat ik eigenlijk bedoel: die tests slaan nergens op. Al die prachtige claims van ze – dat teams beter gaan presteren en dat ze helpen de juiste man op de juiste plek te krijgen – zijn gebaseerd op gebakken lucht. Of hooguit wat boterzachte flutonderzoekjes, veelal gefinancierd door de aanbieders van die tests. In de serieuze wetenschap is nog altijd geen consistente relatie gevonden tussen type persoonlijkheid en effectiviteit. Laat staan dat er bewijs is dat teams beter gaan presteren na zo’n test dan na een copieus diner bij De Librije. Of de BurgerKing.

Die tests hebben ook een bedenkelijke moraal. Deelnemers kramen zinnen uit als: ‘Ik kan heel slecht samenwerken met Karel. Dankzij de test begrijp ik waarom: Karel is blauw. En blauwe mensen zitten nu eenmaal in mijn allergie omdat ze alles in regeltjes willen gieten’. Arme Karel. Het lijkt wel een bijeenkomst van de Ku Klux Klan. Die mensen plakken ook graag stickers op mensen die anders zijn. Het geeft te denken dat keurige bedrijven daaraan meedoen.

Wie zijn mensen serieus neemt, plakt geen stickers. Ken je het beruchte Stanford Prison Experiment uit 1971? Willekeurige proefpersonen kregen een sticker opgeplakt als gevangene of bewaker. De onderzoekers braken het experiment binnen zes dagen af vanwege mensonterend gedrag van de bewakers.

Het kwalijke mechanisme dat het Stanford-experiment blootlegde, zit ook ingebakken in persoonlijkheidstests. Een lezeres (laten we haar Ingrid noemen) vertelde me dat ze ook zo’n test moest invullen. Ze was blauw. Dat staat voor ‘het willen creëren van zekerheid en duidelijkheid’. De rest van haar collega’s bleken oranje (‘wil vooruitgang, resultaten en prestaties laten zien’) en rood (‘staat voor durf, tempo en kracht’). Ze werd al gauw de ‘dame die geen kansen ziet’. Drie maanden na de test zat Ingrid weggepest thuis.

Als je wilt dat mensen of teams zich gaan ontwikkelen, blijf dan ver weg van persoonlijkheidstests. Wie écht aan de slag wil met zijn team zonder stickers te plakken, voert gewoon een stevig gesprek. Benoem wat er niet goed gaat en zoek naar oplossingen: verhoog de salarissen, verlaag de werkdruk of ga een potje paintballen. Maar stop met die stomme persoonlijkheidstests.

Namens Ingrid en Karel hartelijk dank.

Richard Engelfriet is dagvoorzitter en schreef het boek De Succesillusie. Heb je ook een advies van je baas gekregen waar je over twijfelt? Laat het Richard weten via mail!