‘Verkeerde mensen krijgen bonussen, juist lopendebandpersoneel zou die moeten krijgen’

Heb je je ooit afgevraagd waarom anderen een bonus krijgen en jij niet? Ik had weleens een baan waar de verkopers een flitsend Italiaans espresso-apparaat hadden ‘verdiend’, omdat ze klanten hadden binnengehaald, terwijl ik een afdeling verderop mokkend een treurig bakkie troost uit een koffiepad stond te tappen. Waarom krijg ik nooit een bonus?

Eerlijk is het niet, maar misschien is zo’n beloning soms nodig? We werken voor geld en als je nog meer geld biedt, dan gaan mensen harder werken, zou je denken. Dat idee klopt alleen niet, toonde hoogleraar psychologie Dan Ariely aan met zijn bonusexperiment.

Hij vroeg mensen in India om een aantal puzzels op te lossen en als ze het goed deden, dan kregen ze een geldbedrag. Wanneer hen bedragen werden beloofd die in India gelijkstaan aan een dag of twee weken salaris, dan presteerden ze prima. Maar bij een bonus die vijf maanden werk waard was, raakten de proefpersonen volledig in de stress en konden ze van schrik geen puzzels meer oplossen.

Wat blijkt nou? Wanneer je zo’n grote bonus in het verschiet hebt, dan zijn je hersenen alleen nog maar daarmee bezig. Beslissingen maken of creatief zijn lukt niet meer. Beloof je je werknemers te grote bonussen dan kakken prestaties ontzettend in.

Om die reden heb ik ook wel eens geld afgeslagen. Toen ik mijn boek schreef, wilde ik geen voorschot en mijn eerste lezingen heb ik gegeven voor een fles wijn, omdat ik mijn brein niet wilde belasten met het idee dat ik móést presteren.

Toch was er bij het experiment een uitzondering. Bij een motorische taak, waarbij de proefpersonen zo snel mogelijk op een toets moesten tikken, werd juist beter gepresteerd bij grotere bonussen. We belonen in Nederland dus standaard de verkeerde werknemers. We zouden juist lopendebandpersoneel grote bonussen moeten geven en de band een tikje opschroeven.

Maar even zonder dollen, het is natuurlijk veel te simplistisch gedacht dat we werken voor geld. Werk geeft ons ook voldoening, betekenis in het leven en biedt ons uitdagingen. Simpelweg met geld strooien is een luie manier om je personeel te motiveren. Geef dit jaar de manager die bonussen heeft geïntroduceerd geen bonus. Misschien kan ‘ie dan wel nadenken en bedenkt ‘ie iets beters.

Meer weten over onze hersenen op het werk? Chantal van der Leest is ook auteur van het boek Ons feilbare denken op het werk: over denkfouten op de werkvloer (2018).

Bekijk ook: met deze tips maak je supersnel promotie

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!