Voel jij je wel eens een oplichter op je werk? Dat komt vaker voor dan je denkt

Voel jij je wel eens een oplichter? Nee, ik bedoel niet dat je het Paleis op de Dam hebt ‘verkocht’ aan een goedgelovige toerist. Ik bedoel het volgende: heb jij weleens het gevoel dat iedereen om je heen competent is, maar dat je zelf maar doet alsof?

Zo ja, dan ben je zeker niet de enige. Er is zelfs een naam voor, het imposter syndrome, oftewel het oplichterssyndroom. Hiermee wordt bedoeld: het gevoel dat je collega’s allemaal heel goed weten waar ze mee bezig zijn, dat ze amper of nooit fouten maken en dat ze op hun plek zitten vanwege hun vaardigheden. Jijzelf daarentegen bent door een of andere opmerkelijke speling van het lot op je plek terecht gekomen, waar je geregeld maar wat aanklooit. Bij dit gevoel hoort ook de angst dat je vroeger of later door de mand kunt vallen - ieder moment kan iemand aan je deur kloppen met de boodschap dat het spelletje nu echt afgelopen is…

Het oplichterssyndroom komt vaker voor dan je misschien zou denken. Dokters hebben er last van, evenals piloten, ceo’s, politici en televisiepresentatoren. Ook columnisten: ik voelde me een oplichter toen ik lesgaf aan de universiteit, toen ik mijn eerste boek schreef, en nog steeds wanneer ik word uitgenodigd om een praatje te geven.

Het oplichterssyndroom berust echter op een denkfout. Van de andere mensen om ons heen zien we namelijk alleen de buitenkant, een imago van succes en zelfvertrouwen. Maar over onszelf hebben we nog een andere bron van informatie: de binnenkant van ons eigen hoofd. En in ons eigen hoofd zijn we vaak een stuk minder positief: we twijfelen, we zijn kritisch en zijn onzeker. Hoe zelfverzekerd we naar buiten toe ook mogen lijken, we doen het voor onszelf nooit goed genoeg. Logisch dus dat we anderen als competent zien, en onszelf als oplichter.

Maar nu komt het: je kunt er gerust vanuit gaan dat anderen hier net zozeer last van hebben als jij. Hoe zeker anderen ook overkomen, zij hebben evenzeer te maken met een innerlijke criticus voor wie ze het nooit goed genoeg doen. En dat is maar goed ook. Competentie betekent immers niet dat je nooit fouten maakt, maar dat je van je fouten kunt leren.

Dus, de volgende keer dat jij je een oplichter voelt, bedenk dan: dit is waarschijnlijk een stuk minder het geval dan je denkt. En zelfs al is het wel zo, dan geldt dat waarschijnlijk ook voor je collega’s…

Thijs Launspach is psycholoog en stress-expert. Hij schreef hierover het boek Fokking Druk (2018).

Hoe het eigenlijk komt dat we gestrest raken, legt Thijs uit in deze video voor De Universiteit van Nederland:

Lees de beste artikelen op het gebied van werk en carrière via onze wekelijkse nieuwsbrief!