Een ingenieur vroeg me: ,,Onze nieuwe baas wil ons meenemen naar een seminar over 'omdenken'. In plaats van ja-maar-denken moeten we ja-en-denken. Dat klinkt heel eng. Mogen we nu geen kritische vragen meer stellen?"

Ja, omdenken is een eng gedachtegoed waarmee helaas al veel Nederlandse werknemers mee zijn geïnfecteerd. Het zou gaan om ‘een techniek om problemen te transformeren in mogelijkheden’. Denk niet dat het glas halfvol of halfleeg is, maar zoek de kraan. Dat idee.

Op een omdenk-seminar hoor je allemaal leuke voorbeelden met leuke uitkomsten. Een tekort aan taxichauffeurs die de weg kennen in Londen? Zet op de deur van de taxi dat de chauffeur de weg niet kent. Klanten die de weg wel kennen, krijgen korting. Klant blij, personeelstekort opgelost en de chauffeur leert al rijdend het stratenboek uit zijn hoofd.

Klein detail: de problemen in dit soort leuke voorbeelden zijn helemaal niet omgedacht door de mensen van omdenken. Ze plakken enkel een sticker op ándermans oplossingen. Omdenken is de Milli Vanilli van de trainerswereld: het klinkt allemaal prachtig, maar er staan gewoon een paar knappe jongens te playbacken op liedjes van anderen.

Weet je wie er ook omdenken? Slimme belastingadviseurs die constructies verzinnen zodat Starbucks, Google en de Rolling Stones amper belasting hoeven te betalen. Ook de Teevendeal was een prachtig staaltje omdenken. Om nog maar te zwijgen van de omdenkpraktijken van Bill Cosby, software-ontwikkelaars bij Volkswagen en Russische dopingcontroleurs.

Werkgevers hebben graag geld over voor de boodschap dat je je ontslag niet moet zien als een teleurstelling, maar als een gelegenheid om je horizon te verbreden. En dat je afdeling volgend jaar minder budget krijgt, is natuurlijk geen probleem maar een kwestie van omdenken: minder geld maakt je zoveel creatiever.

Maar het ergste vind ik dat iemand die het na een omdenk-seminar waagt om op het werk ‘ja-maar’ te zeggen, kan rekenen op hoongelach: ‘We werken hier alleen nog met de ja-en-houding’. En dat, terwijl de ja-maar-houding soms zo belangrijk is. Dankzij de ja-maar-houding stopte de fraude van Diederik Stapel. Kennen we nu eindelijk de waarheid over liegende politici. En hadden we de budgetoverschrijdingen van de Noord-Zuidlijn kunnen voorkomen.

Dat heb ik ook verteld aan die ingenieur. Samen met zijn collega’s heeft hij de nieuwe baas duidelijk gemaakt dat ja-maar-denken voor hen van levensbelang is. Mensen die bruggen bouwen, moeten wel denken in problemen: hoe kan die brug instorten? Wat als dit schroefje losschiet? Wie niet af en toe denkt in problemen, maakt ongelukken.

Richard Engelfriet is dagvoorzitter en schreef het boek De Succesillusie. Heb je ook een advies van je baas gekregen waar je over twijfelt? Laat het Richard weten per mail.