Afgelopen jaren heb ik mijn portie aan reorganisaties wel gehad. Hoewel ik tot nu toe altijd aan de goede kant van het mes zat dat in de organisatie werd gezet, vond ik het een lijdensweg. Maandenlang onzekerheid onder collega’s: mag ik blijven, kan ik solliciteren op een andere functie binnen het bedrijf of moet ik een andere baan gaan zoeken? En daarna de lawine aan afscheidsborrels en uitzwaaimomenten. We hebben heel wat tranen op de gemengde borrelnootjes geplengd.

We zijn voorlopig ook nog niet klaar met reorganiseren, want de robots komen. Slimme technologie kan ervoor zorgen dat onze werkvloer er totaal anders uit komt te zien en je baan misschien overbodig wordt. Voor veel mensen een voelbare dreiging voor de toekomst van hun functie. Toch reageren mensen helemaal niet zo emotioneel als hun eigen werk wordt geautomatiseerd, zo vertelde een reorganisatiemanager me laatst verbaasd. Werknemers zijn dan vaak geïnteresseerd in het traject en helpen zelfs mee om hun eigen baan overbodig te maken. Iets waar ze niet bepaald happig op zijn bij normale reorganisaties, waar de emoties vaak hoog opspelen.

Toch niet heel vreemd, zo blijkt uit onderzoek van de Technische Universiteit van München en de Erasmus Universiteit Rotterdam. We vinden het idee dat machines alles overnemen maar niks. Maar wanneer het gaat om onze eigen baan, dan worden we liever vervangen door AI dan door een echt mens. Mensen vergelijken zichzelf niet met machines, dus wanneer je vervangen wordt door een artificial intelligence, is dat geen bedreiging voor je eigenwaarde.

De reden dat reorganisaties zo emotioneel kunnen zijn is niet alleen omdat mensen weg moeten, maar omdat hun werk blijkbaar door iemand anders uitgevoerd kan worden, en nog beter ook. Ons ego krijgt een flinke knauw. Je levenswerk in de kliko geflikkerd, je taken ondergebracht als onbelangrijke nevenfunctie bij een collega of gewoonweg niet meer uitgevoerd. Bedankt baas. Maar wanneer blijkt dat een computer je werk beter en sneller kan uitvoeren, ach ja, dat zegt niks over jou en hoe je functioneert.

Al met al een reden om niet te bang te zijn voor oprukkende technologie. Steeds meer deskundigen geloven dat mensen niet overbodig gaan worden, maar dat we zij aan zij gaan werken met slimme technologie. Onze banen worden vooral anders. 

Meer weten over onze hersenen op het werk? Chantal van der Leest is ook auteur van het boek Ons feilbare denken op het werk: over denkfouten op de werkvloer (2018).

Is onze maatschappij wel klaar voor de opkomst van de robot? Filosoof en psycholoog Pim Haselager (Radboud Universiteit) legt het uit: