Waarom we graag invloed op ons leven hebben, ook als dat niet kan

Als ik wil oversteken en bij een verkeerslicht aankom, dan druk ik zes keer achter elkaar op de knop. Ik weet wel dat het verkeerslicht dan niet eerder op groen gaat. Maar toch. Voor mijn gevoel helpt het. Ik las eens dat een deel van die verkeersknoppen sowieso niks doet, behalve ons het gevoel geven dat we in controle zijn en dus meer geduld op kunnen brengen.

Het is een voorbeeld van de illusie van beheersing. Wij mensen willen graag invloed op ons leven hebben, ook in situaties waarin dat eigenlijk niet kan. Daarom schreeuwen we naar de tv dat quizkandidaten de ‘F van 3’ moeten kopen en voetballers de bal aan Messi moeten geven. Totaal zinloos.

Wordt het tijd dat we realistischer worden? Ja en nee. Een gevoel van controle is goed voor je. Werknemers zijn blijer, gezonder en zeggen minder snel hun baan op als ze het gevoel hebben dat ze controle hebben over hun taken en planning.

Zelfs de mogelijkheid om je kantoorplek naar eigen smaak in te richten, een plantje te verzorgen of de aanwezigheid van een thermostaatknop kan je gelukkiger maken. Merk je echt verschil als de verwarming op +3 of -1 staat? Of is het een manier om te zorgen dat we niet de hele tijd boze mails sturen naar de facilitaire dienst?

Het nadeel is dat je onnodig risico neemt, wanneer je denkt dat je de touwtjes in handen hebt. Dat je denkt dat je niet besmet kan worden met corona, omdat je gezond eet, of dat je zoveel weet van aandelen dat je een veel te risicovolle investering doet.

Belangrijke beslissing maken? Vraag je dan af of de uitkomst een kwestie van geluk of toeval is, of van vaardigheden. Want perfecte verkeersknopindrukkers bestaan niet.

Meer weten over onze hersenen op het werk? Chantal van der Leest is ook auteur van het boek Ons feilbare denken op het werk: over denkfouten op de werkvloer (2018).

Wil je ook controle hebben maar is het chaos in je hoofd? Coach Charlotte van ‘t Wout geeft tips om orde op zaken te stellen.