Waarom we maar niet snappen dat niet iedereen er hetzelfde over denkt als wij

‘Ga ik iets melden bij mijn leidinggevende, vraagt ie: waarom vind jíj dit zo’n probleem. Alsof ik de enige ben die dit denkt. Maar iederéén heeft hier last van!’, moppert vriend A. Ik werk niet op die afdeling, dus ik weet ook niet precies wie er gelijk heeft. Maar ik kan me zo voorstellen dat zowel A. als zijn baas last heeft van het ‘false consensus effect’. Hierdoor denk je ten onrechte dat de meeste mensen denken zoals jijzelf. En iemand die afwijkt, nou ja, die heeft een beetje een steekje los.

Al in de jaren 70 toetste psycholoog Ross Lee dit effect onder studenten. Hij vroeg hen of ze met een reclamebord over de campus zouden willen lopen en hoeveel andere studenten volgens hen dezelfde keuze zouden maken. De studenten geloofden dat de meerderheid dezelfde keus als hen zou maken. En als ze eerlijk waren, dan vonden ze mensen die iets anders kozen dan zijzelf vooral een beetje raar. ‘O ja, dat soort types...’, schamperden ze.

Best goed te begrijpen dat we deze overtuiging hebben. Je eigen ideeën snap je het best en maak je het meeste mee. Waarschijnlijk heb je ook nog je vrienden erop uitgezocht dat ze het met je eens zijn. Leuk, maar niet handig. Vooral niet als je weleens beslissingen maakt over anderen.

Zo werd er op mijn werk eens als bedrijfsuitje een bootcamptraining georganiseerd door iemand wiens partner personal trainer is. Vond ik vreselijk. Ik kon er echt niet bij dat mensen zich voor de lol laten afbeulen. Terwijl mijn collega het echt heel suf vond dat ik niet meeging, want ‘iedereen vindt sporten leuk’. 

Of die keer dat ik mee mocht kijken hoe een app en website die ik mee had ontwikkeld werd getest met heuse consumenten. Dat je achter zo’n spiegel mee zit te kijken naar mensen die het voor elkaar krijgen om óveral op precies het verkeerde knopje te drukken. Waar halen ze zulke zeldzame dommeriken toch vandaan?

Kortom: we denken te weten hoe andere mensen denken, maar onze intuïtie laat ons in de steek. Zit er niks anders op dan het verstandelijk te maken. Wil je weten hoe iemand ergens over denkt? Vraag het, doe een enquête of test het.

Meer weten over onze hersenen op het werk? Chantal van der Leest is ook auteur van het boek Ons feilbare denken op het werk: over denkfouten op de werkvloer (2018).