‘Wanneer je innerlijke monoloog je overlaadt met negativiteit, is het foute boel’

Ik heb het verpest. Zie je wel, ik kan dit niet. Wat zullen ze over me denken? Ze zullen me wel een mislukkeling vinden. Je praat de hele dag tegen jezelf - niet hardop (tenminste, doorgaans niet!), maar in je hoofd. Daar is op zich niets mis mee, en al helemaal niets geks aan. Dat we tegen onszelf praten stelt ons in staat problemen op te lossen. Tenminste, wanneer de stem een beetje constructief is (‘Hee kanjer, hoe gaan we dit eens aanpakken?’).

Het stemmetje in je hoofd kan je echter ook flink in de weg zitten: bijvoorbeeld als je innerlijke monoloog klinkt als een drillsergeant (‘Nu opstaan, nietsnut!’), of wanneer je jezelf maar verwijten blijft maken (‘Hoe kon ik zo stom zijn?’). Wanneer je innerlijke monoloog je overlaadt met negativiteit, of wanneer het zodanig doortettert dat het je functioneren in de weg staat, is het foute boel. Een onophoudelijke stroom van zelfkritiek maakt je leven een hel.

Mocht je nou last hebben van een overactieve innerlijke zeurpiet, dan zijn er wel dingen die je kunt doen. In het boek Het stemmetje in je hoofd schetst psycholoog Ethan Kross het probleem: dat geniepige stemmetje houdt je gevangen in een paniekerig ‘hier en nu’. Mr. Brombeer houdt je ingezoomd op de situatie, terwijl je voor je rust juist zou moeten uitzoomen. Heb je een innerlijke stem die maar doormekkert, dan is het dus een zaak van afstand nemen. Dit kun je volgens Kross bijvoorbeeld doen door deze drie psychologische technieken:

- Jezelf in je hoofd letterlijk op een afstandje plaatsen. Bezie de situatie waarin je zit vanuit het perspectief van een vlieg op de muur, in plaats van door je eigen ogen. Of beeld je in dat je over vijf jaar terugkijkt naar dit moment: hoe voelt dat dan? Dit helpt psychologisch en emotioneel uit te zoomen en het moment in perspectief te zien.

- Schrijven over wat je dwarszit. Je innerlijke knorrepot probeert je te behoeden voor ongeluk of fouten, maar dat werkt niet zo goed als hij maar doorzeurt. In plaats van te vluchten, kun je proberen echt te luisteren. Het helpt om zijn bezwaren op te schrijven.

- Jezelf even vergeten. Ja, echt, dat werkt ook goed tegen de zeiksnor in je hoofd. Bijvoorbeeld door je te verliezen in een concert, de sterrenhemel te aanschouwen of aandachtig naar kunst te kijken. Werkt allemaal prima, om die stem in je hoofd éven zijn kop te laten houden.

Thijs Launspach is psycholoog en stressexpert. Hij is auteur van onder meer Je bent al genoeg - Mentaal gezond in een gestoorde wereld (2022), Werk kan ook uit (2020) en Fokking druk (2018).