Zomerstress onder verpleegkundigen: patiënt moet meer zelf doen

Door het aanhoudende personeelstekort en vakanties van de huidige collega’s lukt het de zorgsector amper om de roosters te dichten. Net als vorig jaar wordt er onder het personeel getost en gediscussieerd wie zijn vrije dagen mag opnemen. Soms moet personeel zelfs eerder terugkomen van vakantie. Dat blijkt uit een peiling van de beroepsvereniging van verpleegkundigen en verzorgenden V&VN onder bijna duizend zorgmedewerkers. Slechts 10 procent zag een verbetering ten opzichte van vorig jaar. Voor het gros geldt: de werkdruk is toegenomen of nog even hoog.

De ‘zomerstress’ heeft ook effect op de cliënten, vertelt wijkverpleegkundige Coralien Merkens (28) die in De Bilt werkt. ,,We zoeken naar manieren om onze rondes korter te maken, zodat we één medewerker minder hoeven in te roosteren. Zo vragen we aan cliënten of ze een dagje zonder steunkousen kunnen. Dat scheelt weer tien minuten per cliënt.” Ook wordt in de zomer geregeld een douchebeurt overgeslagen. ,,We vragen de patiënt dan om zichzelf te wassen.”  

Daarnaast schakelt haar thuiszorgorganisatie Vitras, onderdeel van Santé Partners, in de zomer studenten met een zorgopleiding in om lichte taken als wassen en aankleden over te nemen. Daar zitten ook studenten diergeneeskunde tussen, die volgens Merkens met hun kennis van anatomie en fysiologie prima kunnen meedraaien. ,,De vele uitzendkrachten verlichten ons werk, maar ze kunnen de complexere zorg niet overnemen. Ook komen ze helaas niet altijd opdagen.” Sommige cliënten mopperen volgens de wijkverpleegkundige over de vele wisselende gezichten. ,,Ik wil alleen door een bekende worden gewassen, zeggen ze. Maar dat kunnen we helaas niet garanderen, tenzij de familie bijspringt.”

Eén op de zeven zorgmedewerkers geeft in de peiling aan dat zij tijdens hun vakantie zelf voor vervanging moeten zorgen.

Bij hoge nood draaien bij Vitras ook leidinggevenden en gespecialiseerde verpleegkundigen een ronde mee, maar vaker wordt er een beroep gedaan op het huidige personeel dat een paar vakantiedagen inlevert of overuren draait, zoals Merkens. De wijkverpleegkundige legt al haar huisbezoeken op de fiets af, maar zet in drukke zomers zoals deze hier extra vaart in. ,,Mijn familie en vriend fluiten me wel eens terug. ‘Je hebt nu genoeg gewerkt’ zeggen ze dan. Maar ook als ik zes dagen achtereen hebt gewerkt, blijft het lastig ‘nee’ zeggen. We willen niet dat de cliënt de dupe wordt.”

De extra uren die ze draait, probeert ze later in het jaar – als het iets rustiger is – te compenseren. In de zomer kan dat zelden.

De maatregelen die zorginstellingen nemen om de werkdruk te verlagen, zijn niet anders dan in voorgaande jaren, zegt beroepsvereniging V&VN. In de wijkverpleging worden cliëntenstops ingevoerd tijdens de zomer en ziekenhuizen kiezen opnieuw voor vermindering van bedden of zelfs sluiting van hele afdelingen. In de hele zorgsector wordt  een beroep gedaan op mantelzorgers, maar ook zij lopen vaak al op hun tandvlees. Uit eerdere onderzoeken blijkt dat één op de zeven de mantelzorg die zij verlenen zeer zwaar of overbelastend vindt. 

Sonja Kersten, directeur van V&VN, vindt dat binnen de sector meer energie moet worden gestoken in het behoud van het huidige personeel. In de tweede helft van 2018 kampte de zorgsector met 31.000 openstaande vacatures en de uitstroom is hoog. ,,Uit onderzoek weten we dat verpleegkundigen het meeste plezier in hun werk hebben wanneer ze minder administratielast hebben, zich bij kunnen scholen en wanneer ze invloed hebben op kwesties die hun werk en kwaliteit van de zorg aangaan. Hier moet het hele jaar aandacht voor zijn.” Het alternatief is volgens haar voortploeteren. ,,Met het risico dat nieuwe medewerkers ook nog eens afhaken door de aanhoudende werkdruk.”