Dit is waarom je Nederland wél een demonstratieland mag noemen
VideoTekenen we tegenwoordig liever een online petitie vanuit onze luie stoel dan dat we met spandoeken de straat opgaan? Volgens Jacquelien van Stekelenburg, professor in sociale veranderingen & conflict aan de Vrije Universiteit Amsterdam, is dit absoluut niet aan de hand. Zij vertelt je in dit college bij de Universiteit van Nederland* hoe de aard van demonstreren is veranderd en waarom de ene demonstratie wel en de ander niet van de grond komt.
Delen per e-mail
Vanuit de wetenschap zijn er heldere richtlijnen die een demonstratie omschrijven. Het is ten eerste een vorm van collectieve actie: mensen uiten in groepsverband hun onvrede en ageren daarbij tegen de gevestigde orde. Denk bijvoorbeeld aan de lerarenprotesten van afgelopen maart waarbij tienduizenden leraren zich verzamelden op het Malieveld. Dit doen ze namens een grotere groep mensen: niet álle leraren stonden die dag in Den Haag. Demonstreren is dan ook een vorm van ‘minderheidsgedrag’. Daarnaast is een demonstratie vaak politiek van aard en kun je al van een officiële demonstratie spreken als er twee of meer mensen aanwezig zijn.
Golfbewegingen
Zowel politie als demonstranten weten beter hoe er gedemonstreerd moet worden
“Journalisten vragen mij vaak: hoe komt het toch dat we minder vaak de straat op gaan? Zijn we demonstratie-moe? Een zelfgenoegzame generatie?”, vertelt Van Stekelenburg. Uit cijfers blijkt dit echter niet het geval: we demonstreren nog evenveel als in de roerige jaren zestig. Het afgelopen jaar is 5 tot 10 procent van de Nederlanders de straat opgegaan en alleen al in Amsterdam werden vorig jaar meer dan duizend demonstraties aangevraagd. Wel is het zo dat demonstraties in golfbewegingen plaatsvinden: in sommige periodes, zoals in de jaren 60 of rondom de economische crisis in 2009, komen ze vaker voor.
We zijn dus niet minder gaan demonstreren. Wel is de aard van protest veranderd. Tijdens de studentenprotesten van de jaren 60 liepen demonstraties vaak uit op rellen. Inmiddels zien we dat niet meer gebeuren. Dit komt omdat we steeds ‘beter’ zijn geworden in demonstreren. “Zowel politie als demonstranten weten beter hoe er gedemonstreerd moet worden”, aldus Van Stekelenburg.
Vraag en antwoord
Hoe een goede demonstratie vervolgens van de grond komt, wordt mede bepaald door het model van vraag en aanbod. De vraag wordt gevormd door ontevreden mensen, het aanbod door protestacties die op touw worden gezet door bijvoorbeeld vakbonden en milieuorganisaties. Een voorwaarde is wel dat er eerst overeenstemming is over het gemeenschappelijke doel of probleem, daarna kan er gedemonstreerd worden.
Aanbod is dus belangrijk om een protest tot stand te brengen. Maar met een grote groep sympathisanten ben je er nog niet. “Om te weten wie naar een demonstratie gaan, kunnen we het ‘watervalmodel’ toepassen”, vertelt Van Stekelenburg. Sympathisanten moeten om te beginnen op de hoogte zijn van de demonstratie, anders komt er niemand opdagen. Vervolgens moeten ze de tijd vrijmaken om er naartoe te komen en moeten ze praktische zaken als vervoer en vrije tijd op orde hebben. Als je dit watervalmodel toepast, zal uiteindelijk vijf tot zes procent van de sympathisanten daadwerkelijk bij de demonstratie zijn.
Sociale media
Bij de demonstraties van nu spelen sociale media tenslotte een belangrijke rol. Je kunt in no-time sympathisanten organiseren en hen vervolgens op de hoogte stellen via een georganiseerd events. Van gele hesjes tot klimaatspijbelaars: ze zijn allemaal online georganiseerd. Onderzoek heeft daarbij aangetoond dat hiermee ook een geheel nieuwe groep demonstranten is ontstaan die de straat op gaat. Deze groep is gemiddeld lager opgeleid, jonger en wat cynischer over de politiek. Zij voegt zich naast de bestaande demonstrant: de politiek links georiënteerde burger die hoog opgelei is. “Steeds meer verschillende groepen laten van zich horen”, aldus Van Stekelenburg. “En dat is heel goed nieuws!”
*Dit is een wekelijkse bijdrage van de Universiteit van Nederland
De Universiteit van Nederland heeft ook een podcast. Vind afleveringen terug op Spotify (http://bit.do/UvNL-Spotify) en iTunes (http://bit.do/UvNL-iTunes).
Bekijk hieronder meer colleges van Universiteit van Nederland:
Verder in het nieuws
-
Astronautentrainer: Tijd genoeg om terug naar de maan te gaan
Het is dit jaar vijftig jaar geleden dat de mens voor het eerst voet op de maan zette. Over een paar jaar lopen er als alles meezit weer mensen rond op de maan. Scott Millican is daarvan rotsvast overtuigd. De Amerikaan trainde onder meer Neil Armstrong, de eerste mens op de maan. Het Witte Huis wil in 2024 terug zijn. ‘Tijd genoeg’, zegt Millican. -
PREMIUM
Rijke hersenen Dit is wat tennis met je brein doet
De fysieke voordelen van sport, zoals sterke spieren en een gezond hart, zijn welbekend. Maar op het mentale vlak ligt dat wat ingewikkelder. Arts Babette Pluim en neuropsycholoog Erik Scherder maken het inzichtelijk, met tennis als ideaal voorbeeld. -
Bijenhouders positief: meer bijenvolken hebben de winter overleefd
De afgelopen winter is door meer bijenvolken in Nederland overleefd dan de laatste jaren het geval was. Dat blijkt uit de jaarlijkse enquête van Wageningen University & Research (WUR), de Nederlandse BijenhoudersVereniging (NBV), Imkers Nederland en de BD-Imkers. Zo'n 9 procent van de volken heeft het niet gered. De afgelopen twee jaar lag dat percentage rond de 15 procent. -
Record aan CO2 in de atmosfeer: ‘Dit is geen flauwekul, er is werk aan de winkel’
Nog nooit in de geschiedenis van de mensheid was er wereldwijd zo'n hoge CO2-concentratie in de atmosfeer als nu. Dat blijkt uit nieuwe cijfers van het gezaghebbende Mauna Loa Observatorium op Hawaii. „Ik schrik hier niet van. Ieder jaar vullen wij de atmosfeer met een beetje meer CO2 door onze uitstoot.’’ -
Video Hoe de NS voor hoofdpijn zorgt bij wiskundigen
Onverwachte storingen bij de NS zorgen soms voor totale chaos op het spoor. Hoe kan het dat een enkele storing zo’n grote invloed heeft op het gehele netwerk? Informaticus Arend Rensink (Universiteit Twente) maakt in zijn onderzoek naar het Nederlandse treinsysteem gebruik van de grafentheorie. Hoe die werkt, legt hij uit in zijn college bij de Universiteit van Nederland*.
-
Bevalling ruimtebaby uitgesteld: bedenkers bedrijf na paar maanden alweer uit elkaar
Een vrouw in de ruimte laten bevallen. Dat was de prikkelende ambitie waarmee het Eindhovense bedrijf SpaceLife Origin een aantal maanden geleden nationale en internationale aandacht kreeg. Inmiddels zijn de twee bedenkers van het plan alweer uit elkaar. De bevalling is met vier jaar uitgesteld. -
Advies: ga liever niet ’s middags naar de huisarts
Net als iedereen zijn huisartsen scherper aan het begin van de werkdag dan aan het einde ervan. Voor patiënten is dat niet zonder risico's, waarschuwt een Amerikaanse arts. -
Trump wil nog sneller naar de maan en trekt zijn knip
De Amerikaanse president Trump trekt 1,6 miljard dollar extra uit om een nieuwe maanreis een extra impuls te geven, zo maakt hij via Twitter bekend. Trump wil dat Amerikaanse astronauten al in 2024 weer voet op de maan zetten. De Amerikanen waren in 1969 als eerste op onze naaste ruimtebuur en hopen ook nu de competitie voor te blijven.
