,,Leugenaars bewegen bijna dubbel zo veel als mensen die de waarheid spreken," ontdekte Van der Zee (27), die haar onderzoek gisteren presenteerde op een conferentie op Hawaii. Wie liegt, friemelt en wiebelt bijvoorbeeld bovenmatig veel met handen en voeten.

Score van 80 procent
De leugendetector die lichaamsbeweging meet, heeft het in ruim 70 procent van de gevallen bij het rechte eind. Gecombineerd met speciale ondervragingstechnieken werd een score van ruim 80 procent gehaald. Daarmee presteert de vinding veel beter dan de tot op heden gebruikte leugendetectors, polygrafen die in de jaren '20 zijn ontwikkeld.

Zo'n polygraaf meet onder meer bloeddruk, ademhaling en afscheiding van zweet. Maar wie krijgt geen klamme handjes als zijn toekomst afhangt van de uitkomst? Het apparaat kan slechts bij zo'n 60 procent van de gebruikers achterhalen of diegene de waarheid spreekt of liegt. Daarmee doet de polygraaf het niet veel beter dan een menselijke ondervrager.

,,Een betere leugendetector is belangrijk, want je wilt zo min mogelijk onschuldige mensen aanwijzen," zegt Van der Zee. Bij gebrek aan betere methoden om de waarheid te achterhalen, wordt nu uit wanhoop zelfs gemarteld door Amerikaanse veiligheidsdiensten, haalt haar collega professor Ross Anderson aan.

Onderzoek
Van der Zee verwacht interesse van politiekorpsen en veiligheidsdiensten. Ze doet al langer onderzoek naar bewegingen van verdachten en presenteerde haar bevindingen al eens bij de Nederlandse politie en de Amerikaanse FBI. ,,Natuurlijk kan het resultaat van een test met bewegingssensoren niet dienen als bewijs in de rechtszaal, 80 procent nauwkeurigheid is dan echt niet genoeg. Maar dit is tijdens het politieonderzoek wel heel bruikbaar om het juiste spoor te vinden."

In Europa wordt nu vanwege de onbetrouwbaarheid weinig gebruik gemaakt van leugendetectors. In de Verenigde Staten worden de omstreden polygrafen wel ingezet, in strafprocessen en bij onderzoeken naar medewerkers van de veiligheidsdiensten.

Duur
De verbeterde variant is duur. Het pak met bewegingssensoren - in Hollywood gebruikt om menselijk gedrag te filmen en in animaties te verwerken - kost bijna 40.000 euro. Bovendien is een ondervraagde die in zo'n pak gehesen wordt, zich continu bewust van de metingen, wat de resultaten kan beïnvloeden.

Van der Zee wil daarom een goedkopere versie ontwikkelen, waarbij bewegingen op afstand worden gemeten door slimme camera's.

Als het monitoren van bewegingen een veelgebruikt verhoorinstrument wordt, kunnen verdachten die de methode kennen, zichzelf dwingen om stil te blijven zitten, erkent Van der Zee. Maar ook daarmee zouden ze onthullen dat ze liegen. ,,Mensen zitten nooit helemaal stil."