Wereldwijde ziekte-uitbraak? ‘We maken het virussen veel te makkelijk’

Tijdens de griepgolf in het afgelopen jaar stierven er in Nederland maar liefst 9500 mensen meer dan in een normale winter. Zo’n virus kan echter ook op mondiale schaal uitbreken. We spreken van een pandemie als één op de drie mensen wereldwijd ziek wordt. Bij de dodelijkste pandemieën geldt dat zelfs 1 op de 50 geïnfecteerde mensen overlijdt. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de Spaanse griep van 1918.

Om te begrijpen waarom pandemieën vaker voor gaan komen, moet je weten dat de meeste virusinfecties hun oorsprong vinden bij dieren. Zo komt de builenpest van ratten en is ebola afkomstig van vleermuizen. Bij een pandemie is meestal sprake van een virus vanuit de dierenwereld dat niet eerder onder mensen circuleerde. Het menselijk lichaam kan zich er nog niet tegen verdedigen en de ziekte verspreidt zich zodoende razendsnel.

Koopmans en haar onderzoeksgroep constateren dat dit soort virusinfecties steeds vaker uitbreken en almaar groter worden. Zo zijn er tussen 2009 en 2015, met een gemiddelde van één per jaar, wereldwijd zes grote uitbraken geweest: Q-koorts, het Schmallenbergvirus, MERS, vogelgriep, ebola en zika.

Koopmans waarschuwt dat de wereld eigenlijk net een groot dorp geworden is. Een uitbraak aan de andere kant van de wereld kan zo Europa bereiken. Het is dan ook niet ondenkbaar dat zo’n uitbraak Nederland treft. Bovendien scoort ons land hoog op de risicofactoren. Koopmans wijst erop dat Nederland een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld is met een veeteelt van gemiddeld 1500 dieren per vierkante kilometer.

Het hoéft echter niet mis te gaan. De wetenschap zet grote stappen om uitbraken te voorkomen. Vooral het in kaart brengen van risicofactoren en daarmee mogelijke virusuitbraken voorspellen, is volgens Koopmans hoopgevend. Als we van tevoren weten wat de ideale omstandigheden voor virussen zijn, kunnen we ons beter voorbereiden op een mogelijke uitbraak. Koopmans wijst erop dat we ons daarbij moeten realiseren dat wij als mens de grote boosdoener zijn. ,,Momenteel maken we het virussen veel te makkelijk.’’

Dit is een wekelijkse bijdrage van de Universiteit van Nederland.

De Universiteit van Nederland heeft ook een podcast. Vind afleveringen terug op Spotify (http://bit.do/UvNL-Spotify) en iTunes (http://bit.do/UvNL-iTunes).