Wereldwijde ziekte-uitbraak? ‘We maken het virussen veel te makkelijk’

VIDEOVolgens virologe Marion Koopmans (Erasmus MC) wordt onze wereld steeds vatbaarder voor wereldwijde uitbraken van ziektes. ,,We maken het virussen veel te makkelijk’’, stelt zij in een college voor de Universiteit van Nederland.

Delen per e-mail

Tijdens de griepgolf in het afgelopen jaar stierven er in Nederland maar liefst 9500 mensen meer dan in een normale winter. Zo’n virus kan echter ook op mondiale schaal uitbreken. We spreken van een pandemie als één op de drie mensen wereldwijd ziek wordt. Bij de dodelijkste pandemieën geldt dat zelfs 1 op de 50 geïnfecteerde mensen overlijdt. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de Spaanse griep van 1918.

Lees ook

Om te begrijpen waarom pandemieën vaker voor gaan komen, moet je weten dat de meeste virusinfecties hun oorsprong vinden bij dieren. Zo komt de builenpest van ratten en is ebola afkomstig van vleermuizen. Bij een pandemie is meestal sprake van een virus vanuit de dierenwereld dat niet eerder onder mensen circuleerde. Het menselijk lichaam kan zich er nog niet tegen verdedigen en de ziekte verspreidt zich zodoende razendsnel.

Koopmans en haar onderzoeksgroep constateren dat dit soort virusinfecties steeds vaker uitbreken en almaar groter worden. Zo zijn er tussen 2009 en 2015, met een gemiddelde van één per jaar, wereldwijd zes grote uitbraken geweest: Q-koorts, het Schmallenbergvirus, MERS, vogelgriep, ebola en zika.

Megasteden

Volledig scherm
© ANP XTRA

,,Nieuwe uitbraken kunnen zich voordoen als er binnen een ecosysteem ingrijpende veranderingen plaatsvinden’’, stelt de virologe. Dan moet je denken aan bevolkingsgroei, toenemende voedselproductie en intensieve veeteelt. Door bevolkingsgroei ontstaan overal ter wereld megasteden waarbij het risico op nieuwe uitbraken voornamelijk zit aan de randen van die steden: gebieden met sloppenwijken en slechte hygiëne.

Intensieve veeteelt is nodig om de stedelijke bevolking van voedsel te voorzien waardoor mensen en dieren op een kluitje leven. Gevolg: virussen verspreiden zich steeds makkelijker en over een groter gebied. Maar ook de ontbossing zorgt ervoor dat besmette vleermuizen de bewoonde wereld invluchten. Met als gevolg Ebola-uitbraken. Deze ziekte, die oorspronkelijk uit Congo komt, woedde voorheen in afgelegen dorpen en verspreidde zich nauwelijks. De kleine dorpen die getroffen werden, verloren vaak zo’n 80 procent van hun inwoners; de overige 20 procent overleefde de ziekte en werd immuun.

In 2014 was dit anders en verspreidde de ziekte zich als een lopend vuurtje. Dorpen lagen dichter bij elkaar dan vroeger waardoor er voldoende mensen en dieren waren waarop het virus kon overleven. Daarnaast was er meer uitwisseling tussen de regio’s door reizigers en handelaars, waardoor de ziekte zich makkelijker tussen regio’s kon verplaatsen. ,,Al deze factoren laten de kans op infecties drastisch toenemen, evenals de kans op verspreiding daarvan’’, vertelt Koopmans.

Niet ondenkbaar

Koopmans waarschuwt dat de wereld eigenlijk net een groot dorp geworden is. Een uitbraak aan de andere kant van de wereld kan zo Europa bereiken. Het is dan ook niet ondenkbaar dat zo’n uitbraak Nederland treft. Bovendien scoort ons land hoog op de risicofactoren. Koopmans wijst erop dat Nederland een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld is met een veeteelt van gemiddeld 1500 dieren per vierkante kilometer.

Het hoéft echter niet mis te gaan. De wetenschap zet grote stappen om uitbraken te voorkomen. Vooral het in kaart brengen van risicofactoren en daarmee mogelijke virusuitbraken voorspellen, is volgens Koopmans hoopgevend. Als we van tevoren weten wat de ideale omstandigheden voor virussen zijn, kunnen we ons beter voorbereiden op een mogelijke uitbraak. Koopmans wijst erop dat we ons daarbij moeten realiseren dat wij als mens de grote boosdoener zijn. ,,Momenteel maken we het virussen veel te makkelijk.’’

Dit is een wekelijkse bijdrage van de Universiteit van Nederland.

De Universiteit van Nederland heeft ook een podcast. Vind afleveringen terug op Spotify (http://bit.do/UvNL-Spotify) en iTunes (http://bit.do/UvNL-iTunes).

Verder in het nieuws

Net binnen

Meest gelezen

Meest gedeeld

Quizzen