Wereldwijde ziekte-uitbraak? ‘We maken het virussen veel te makkelijk’
VIDEOVolgens virologe Marion Koopmans (Erasmus MC) wordt onze wereld steeds vatbaarder voor wereldwijde uitbraken van ziektes. ,,We maken het virussen veel te makkelijk’’, stelt zij in een college voor de Universiteit van Nederland.
Delen per e-mail
Tijdens de griepgolf in het afgelopen jaar stierven er in Nederland maar liefst 9500 mensen meer dan in een normale winter. Zo’n virus kan echter ook op mondiale schaal uitbreken. We spreken van een pandemie als één op de drie mensen wereldwijd ziek wordt. Bij de dodelijkste pandemieën geldt dat zelfs 1 op de 50 geïnfecteerde mensen overlijdt. Dit was bijvoorbeeld het geval bij de Spaanse griep van 1918.
Om te begrijpen waarom pandemieën vaker voor gaan komen, moet je weten dat de meeste virusinfecties hun oorsprong vinden bij dieren. Zo komt de builenpest van ratten en is ebola afkomstig van vleermuizen. Bij een pandemie is meestal sprake van een virus vanuit de dierenwereld dat niet eerder onder mensen circuleerde. Het menselijk lichaam kan zich er nog niet tegen verdedigen en de ziekte verspreidt zich zodoende razendsnel.
Koopmans en haar onderzoeksgroep constateren dat dit soort virusinfecties steeds vaker uitbreken en almaar groter worden. Zo zijn er tussen 2009 en 2015, met een gemiddelde van één per jaar, wereldwijd zes grote uitbraken geweest: Q-koorts, het Schmallenbergvirus, MERS, vogelgriep, ebola en zika.
Megasteden
,,Nieuwe uitbraken kunnen zich voordoen als er binnen een ecosysteem ingrijpende veranderingen plaatsvinden’’, stelt de virologe. Dan moet je denken aan bevolkingsgroei, toenemende voedselproductie en intensieve veeteelt. Door bevolkingsgroei ontstaan overal ter wereld megasteden waarbij het risico op nieuwe uitbraken voornamelijk zit aan de randen van die steden: gebieden met sloppenwijken en slechte hygiëne.
Intensieve veeteelt is nodig om de stedelijke bevolking van voedsel te voorzien waardoor mensen en dieren op een kluitje leven. Gevolg: virussen verspreiden zich steeds makkelijker en over een groter gebied. Maar ook de ontbossing zorgt ervoor dat besmette vleermuizen de bewoonde wereld invluchten. Met als gevolg Ebola-uitbraken. Deze ziekte, die oorspronkelijk uit Congo komt, woedde voorheen in afgelegen dorpen en verspreidde zich nauwelijks. De kleine dorpen die getroffen werden, verloren vaak zo’n 80 procent van hun inwoners; de overige 20 procent overleefde de ziekte en werd immuun.
In 2014 was dit anders en verspreidde de ziekte zich als een lopend vuurtje. Dorpen lagen dichter bij elkaar dan vroeger waardoor er voldoende mensen en dieren waren waarop het virus kon overleven. Daarnaast was er meer uitwisseling tussen de regio’s door reizigers en handelaars, waardoor de ziekte zich makkelijker tussen regio’s kon verplaatsen. ,,Al deze factoren laten de kans op infecties drastisch toenemen, evenals de kans op verspreiding daarvan’’, vertelt Koopmans.
Niet ondenkbaar
Koopmans waarschuwt dat de wereld eigenlijk net een groot dorp geworden is. Een uitbraak aan de andere kant van de wereld kan zo Europa bereiken. Het is dan ook niet ondenkbaar dat zo’n uitbraak Nederland treft. Bovendien scoort ons land hoog op de risicofactoren. Koopmans wijst erop dat Nederland een van de dichtstbevolkte gebieden ter wereld is met een veeteelt van gemiddeld 1500 dieren per vierkante kilometer.
Het hoéft echter niet mis te gaan. De wetenschap zet grote stappen om uitbraken te voorkomen. Vooral het in kaart brengen van risicofactoren en daarmee mogelijke virusuitbraken voorspellen, is volgens Koopmans hoopgevend. Als we van tevoren weten wat de ideale omstandigheden voor virussen zijn, kunnen we ons beter voorbereiden op een mogelijke uitbraak. Koopmans wijst erop dat we ons daarbij moeten realiseren dat wij als mens de grote boosdoener zijn. ,,Momenteel maken we het virussen veel te makkelijk.’’
Dit is een wekelijkse bijdrage van de Universiteit van Nederland.
De Universiteit van Nederland heeft ook een podcast. Vind afleveringen terug op Spotify (http://bit.do/UvNL-Spotify) en iTunes (http://bit.do/UvNL-iTunes).
Verder in het nieuws
-
PREMIUM
wetenschap Dit is waarom je moet stoppen met neuspeuteren
Zowel kinderen als volwassenen peuren in hun neus. Sommigen steken de droge of slijmerige vangst zelfs in hun mond. Waarom? En is al dat gewroet wel gezond? -
Experts: Franse koning Lodewijk IX stierf omdat hij bloedhekel had aan Afrikaans eten
Bijna 750 jaar na zijn overlijden hebben wetenschappers eindelijk vast kunnen stellen waaraan de heilig verklaarde Franse koning Lodewijk IX (de negende) in het jaar 1270 overleed. Volgens een team experts onder leiding van de Franse forensisch patholoog Philippe Charlier stierf de vorst in de tegenwoordige Tunesische hoofdstad Tunis, omdat hij Afrikaans eten haatte, uit principe weinig at en daardoor een extreem vitaminetekort en vervolgens dodelijke scheurbuik ontwikkelde. -
Trump over UFO's boven Kansas City: ‘We houden het in de gaten’
,,We houden het in de gaten’’, antwoordt president Trump op vragen van ABC News over de toename van UFO-waarnemingen door marinevliegers. Sinds 2017 heeft het Pentagon een programma dat de meldingen onderzoekt. Gisteren zorgden twee mysterieuze lichtbollen boven Missouri voor druk gespeculeer, maar de president gelooft er duidelijk niet in. -
Gehandicapte Pedro is de snelste schildpad op twee... wielen
Ontmoet Pedro, de snelste schildpad op twee poten. Toen het diers eigenaars hem kregen, miste hij al een achterpootje, maar toen hij ook zijn andere exemplaar verloor moest er een oplossing komen. De artsen van het dierenziekenhuis van de Universiteit van Louisiana kwamen met een even praktische als speelse oplossing: een rolstoeltje van Lego. Kijk ‘m gaan dan! -
PREMIUM
Dit zegt de Wetenschap De neanderthaler is niet uitgeroeid, hij zit in ons dna
Ooit leefden onze voorouders zij aan zij met de neanderthaler, maar inmiddels is de soort verdwenen. Waar zijn ze gebleven?
-
Nieuwe ‘schattige’ kattensoort ontdekt op eiland Corsica
Wetenschappers hebben een nieuwe kattensoort ontdekt op het Franse eiland Corsica. De flink uit de kluiten gewassen dieren leven er al sinds mensenheugenis, maar men ging er aanvankelijk vanuit dat het een kruising van bestaande rassen was. Op basis van dna-onderzoek is nu gebleken dat het om een losstaande soort gaat die de officiële benaming Ghjattu volpe (voskat) heeft gekregen. -
Met dit draagbare keyboard kun je overal piano leren spelen
Piano leren spelen was nog nooit zo makkelijk. Althans, dat claimt het bedrijf achter Lumi Keys, een soort draagbaar keyboard waarmee je door oplichtende toetsen ‘efficiënt piano leert spelen’. -
Alleen vrouwen mogen nog solliciteren op wetenschapsbanen bij TU
De TU Eindhoven stelt vacatures voor wetenschappelijk personeel uitsluitend open voor vrouwen. Het college van bestuur heeft dat laten weten aan alle medewerkers en studenten.
