Als huizen verzakken ontstaan er bijvoorbeeld scheuren in de muren. Volgens kennisinstituut Daltares gaat dat de komende dertig jaar vaker voorkomen. © Shutterstock

1 miljoen huizen dreigen te verzakken: verzekeraar betaalt niks uit

Eigenaren van met name wat oudere huizen kunnen het beste vast gaan sparen, want de kans dat hun huis de komende dertig jaar gaat verzakken is groot en ze moeten zelf de kosten voor stutten en herstel betalen. Eén miljoen huizen dreigen te verzakken door een laag grondwaterpeil en verzekeraars waarschuwen dat ze niks uitbetalen.

Stefan ten Teije 30-09-20, 15:16 Laatste update: 30-09-20, 16:45

Een laag grondwaterpeil is een sluipmoordenaar voor huizen. Je ziet het niet en ineens klemt een deur of ontstaan er scheuren in de muur

De verwachting is dat de schade tot 2050 door paalrot en verschilzetting van panden gefundeerd op staal bij een onveranderd klimaat tussen vijf en 39 miljard euro ligt, zo onderzocht het gerenommeerde kennisinstituut Deltares in opdracht van het Verbond van Verzekeraars. Door toename van droogte bij klimaatverandering kan het bedrag nog hoger worden. Per huishouden is zo'n tachtig procent van de huiseigenaren met 500 tot 5.000 euro klaar, maar een klein deel moet rekenen op kosten die oplopen tot 120.000 euro.

Verzekeraars dekken schade aan funderingen van een huis als gevolg van droogte niet, omdat het niet gaat om een ‘onzeker voorval’, zo legt het Verbond uit. De schade die is ontstaan door jarenlange lage grondwaterstand wordt niet gezien als een ‘onvoorziene gebeurtenis’. ,,Dit onderzoek zien we dan ook als waarschuwing naar huiseigenaren", zegt woordvoerder Ernst Moeksis namens de verzekeraars. ,,Ze gaan er misschien vanuit dat dit onder de opstalverzekering valt, maar dat is niet zo. Een laag grondwaterpeil is een sluipmoordenaar voor huizen. Je ziet het niet en ineens klemt een deur of ontstaan er scheuren in de muur.”

Het klopt dat dit soort schade niet onder de verzekering valt, bevestigt verzekeringsdeskundige Eelko van Dijk van Independer. ,,Er gaat geen plotseling optredende gebeurtenis aan vooraf. Slijtage wordt ook niet gedekt.” Van Dijk wijst wel op het Fonds Duurzaam Funderingsherstel. ,,Maar daar zit maar 100 miljoen euro in. Dat klinkt veel, maar is weinig in vergelijking tot het totale bedrag dat waarschijnlijk nodig is.”

Verschillende belangen

Het Verbond van Verzekeraars wil dat waterschappen en lokale overheden de waterstand permanent verhogen, waarmee verdere schade kan worden beperkt. ,,We willen ook dat er meer onderzoek komt naar de verschillende belangen die spelen”, aldus Moeksis. ,,Het lage grondwaterpeil ontstaat niet alleen door droge zomers, maar wordt met opzet beïnvloed omdat agrariërs bijvoorbeeld zwaardere machines gebruiken die minder goed rijden op een natte ondergrond. Ook voor de bouw van nieuwe wijken wordt het grondwater soms kunstmatig verlaagd.”

Toch worden de laatste jaren gezien als ‘voorproefje’ voor de problemen die gaan komen. Door de droge zomers daalt de bodem veel sneller dan gedacht, zo blijkt uit de bodemdalingskaart van onderzoekers aan de TU Delft. Ook in een rapport uit 2016 waarschuwde het Planbureau voor de Leefomgeving al voor ‘dalende bodems en stijgende kosten'. Het Kenniscentrum Aanpak Funderingsproblematiek (KCAF) durfde de kosten voor 1 miljoen verzakte huizen een maand geleden zelfs te schatten op 80 miljard euro, oftewel 80.000 euro gemiddeld per huis.

Paalrot

Dit is een probleem dat heel veel mensen gaat raken en al geraakt heeft, want nu al is er steeds vaker sprake van scheefstand of schade

Deltares is wat dat betreft nog behoudend en gaat voornamelijk uit van funderingsschade door paalrot en ‘verschilzetting’ van panden op staal. Vóór 1970 bestonden funderingen vaak uit houten palen. Op een ondergrond met weinig draagkracht zoals klei of veen zijn deze funderingen gevoelig voor beschadiging als gevolg lage grondwaterstanden, is te lezen in het onderzoek. Het funderingshout komt dan droog te staan, met als gevolg risico op ‘bacteriële of schimmelaantasting’.

Bekende gebieden waar paalrot voorkomt zijn Zuid- en Noord-Holland. In gemeenten als Rotterdam en Amsterdam is de problematiek al decennia bekend en onderzocht. De schade door verzakkingen aan ondiepe funderingen door een te lage grondwaterstand is echter veel minder bekend. Dit soort funderingen rust met een brede gemetselde voet of betonplaat op een grondlaag onder het maaiveld. Als deze grondlaag uitdroogt door een te lage grondwaterstand verzakt de fundering en ontstaat schade aan woningen.

,,Hoewel wij als verzekeraars geen belang hebben, willen we dat dit probleem hoog op de politieke agenda komt te staan”, zegt Moeksis. ,,Dit is een probleem dat heel veel mensen gaat raken en al geraakt heeft, want nu al is er steeds vaker sprake van scheefstand of schade.”

Politieke keuzes

De Unie van Waterschappen vindt dat de cijfers die Daltares presenteert laten zien hoe groot potentiële klimaatschade kan zijn. ,,Uiteraard doen waterschappen het uiterste om de peilen van het oppervlaktewater in stand te houden, wat ook invloed heeft op het grondwaterpeil”, zegt een woordvoerder. ,In hoger gelegen gebieden is dit vaak onmogelijk, omdat water nu eenmaal naar een lager punt afstroomt en hier geen of beperkt wateraanvoer mogelijk is. We voeren daarom momenteel samen met de provincies onderzoek uit naar grondwater om manieren te vinden voor beter voorraadbeheer.”

Gevraagd naar de verschillende belangen die lokaal kunnen spelen, bijvoorbeeld van boerenbedrijven, wijst de woordvoerder erop dat het soms om politieke keuzes gaat en dat waterschappen daarom democratisch worden gekozen.