Burger wordt zelf stroomproducent: snelle groei lokale energiecoöperaties

Samen wekken zij genoeg op om 235.000 huishoudens van stroom te voorzien, zo blijkt vandaag uit de Lokale Energie Monitor van Stichting HIER opgewekt en de Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO).

In het Klimaatakkoord is afgesproken dat in 2030 de helft van de duurzame energie die op land wordt opgewekt in handen is van lokale initiatiefnemers. Dat zorgt voor meer draagvlak, is het idee. Nu stuiten nieuwe windmolens en zonneparken vaak op protest van omwonenden. Dat leidt niet zelden tot slepende bezwaarprocedures. Begin deze maand bleek dat Nederland fors achterloopt op de eigen doelen voor hernieuwbare energie.

Het belang van lokale energiecoöperaties neemt daarom alleen maar toe, zegt directeur Gijs Termeer van HIER opgewekt. ,,Met hun inzet van tijd en geld zorgen de deelnemers voor draagvlak, zeggenschap en betrokkenheid van burgers bij de lokale energievoorziening. En dat is hard nodig. De uitdaging voor komende jaren is de energie van deze burgerbeweging van onderop te koppelen aan de doelen van het Klimaatakkoord.’’

Dit jaar kwamen er 195 nieuwe coöperatieve zonprojecten bij, wat het totaal op 649 brengt. Meer dan de helft is met de postcoderoosregeling gerealiseerd. Zo kunnen buurtgenoten bijvoorbeeld profiteren van zonnepanelen op het dak van een sporthal, ook als hun eigen dak niet geschikt is voor panelen.

De meeste coöperatieve zonprojecten zijn op daken, maar ook het aantal grootschalige zonneparken op land neemt toe. Ook staan er tien drijvende zonneparken op de planning. Op het totale aanbod van zonnestroom in Nederland is hun bijdrage echter nog beperkt: de coöperaties leveren zo'n twee procent van alle zonnestroom in Nederland.

Bijna een kwart van de lokale energiecoöperaties houdt zich bezig met windenergie. Die leveren zo'n zes procent van alle windenergie die in Nederland op land wordt opgewekt. Windparken die deels eigendom zijn van een commerciële ontwikkelaar en deels van een coöperatie zijn daar niet bij meegeteld. In Nederland is nu 193 MW windvermogen in eigendom van burgers, genoeg stroom voor 200.000 huishoudens. Komende jaren komen daar volgens de onderzoekers nog zeker 33 collectieve windparken bij.

Ook het aantal lokale warmteprojecten groeit snel. Hadden de onderzoekers vorig jaar zeventien initiatieven in beeld waarvan bewoners initiatiefnemer zijn of waarbij ze nauw zijn betrokken, inmiddels zijn dat er zeker 37. In veel gevallen onderzoeken burgers in zulke projecten samen met de gemeente of het waterschap alternatieven voor aardgas in hun wijk. 

Volgens de onderzoekers zijn de burgerinitiatieven heel creatief in het vinden van alternatieve warmtebronnen in hun omgeving. ,,Denk aan warmte uit oppervlaktewater, riool- en afvalwater, restwarmte van lokale bedrijven of warmte en groen gas uit gft-afval’’, aldus de onderzoekers. Als voorbeeld van een succesvolle samenwerking met een gemeente noemen zij het coöperatieve warmtenet dat momenteel wordt aangelegd in Terheijden, als eerste uitvloeisel van de Proeftuinen Aardgasvrije wijken. Dat warmtenet nieuwe stijl is eigendom van de leden van de coöperatie. 

Naast wind, zon en warmte werken coöperaties ook aan projecten met autodelen en coöperatieve laadpalen.