Een ergerlijk fenomeen: 'mansplaining'

De man aan de bar drinkt whisky met ijs. Hij schrijft een boek, vertelt hij. Iets over stilstand in Nederland en hoe wij een voorbeeld moeten nemen aan Singapore en Zwitserland. Vergeleken met die grootheden bakt Nederland er namelijk helemaal niks van, oreert hij. Niet in politiek en economisch opzicht en evenmin op het gebied van milieu en mensenrechten. 'Mensenrechten?' werpt de vrouw naast hem tegen. 'Singapore? Dat land waar je de doodstraf krijgt voor het smokkelen van softdrugs? Waar homoseksualiteit illegaal is?'

Evenwicht
Even lijkt de man uit evenwicht. Dan zet hij met een klap zijn glas neer. 'Nou ja,' zegt hij stellig, 'dat is natuurlijk waar jij als Nederlander op focust. Beïnvloed als je bent door de Nederlandse pers, die volledig in handen is van de linkse politiek. Dat weet je toch zeker zelf ook wel?'

Wat deze man met zijn whisky hier ten beste gaf, was een fraai staaltje 'mansplaining'. Die term komt van de Amerikaanse schrijfster Rebecca Solnit, en is een samentrekking van man en explaining. In haar roemruchte essay Men Explain Things To Me legt zij uit wat er vaak misgaat in de communicatie tussen mannen en vrouwen. Namelijk dat veel mannen ervan uitgaan dat ze verstand hebben van zaken - en de vrouw tegen wie ze praten niet. Zo adviseerde een man Solnit eens op vaderlijke toon dat ze een bepaald Zeer Belangrijk Boek moest lezen. Een boek dat Solnit zelf geschreven had, zo bleek.

Fenomeen
Haar essay deed stof opwaaien, omdat veel vrouwen het fenomeen herkenden. Online vind je niet alleen een Wikipediapagina over mansplaining, maar ook talloze voorbeelden ervan. Soms lachwekkend (de man die uitlegt hoe je een koffiepad in het Senseoapparaat doet), soms neerbuigend (de klant die de winkelierster vertelt wat haar vak inhoudt), soms ronduit stuitend (de bioloog die verklaart dat de ene verkrachting erger is dan de andere). Mansplaining wordt namelijk pas echt eng als mannen gaan vertellen hoe het zit met abortus, feminisme en seksuele intimidatie. Met vrouwenzaken dus. Hoewel vrouwen dat soms ook uitlokken, aldus psycholoog Roos Woltering, die zich onder meer bezighoudt met diversiteit op de werkvloer. ,,Op een congres over iets als 'vrouwen naar de top' nodigen we vaak ook mannelijke sprekers uit om hun visie op het onderwerp te geven,' zegt ze. 'Alsof het thema daarmee meer gewicht krijgt.'

Volgens Woltering is mansplaining geen bewust proces. 'Ik zie geen complot van mannen die het ons vrouwtjes wel even zullen vertellen. Wel zijn mannen vaak zelfverzekerder en nemen ze vanuit die positie eerder en langer het woord. Ook zijn ze meer bezig met de hiërarchie in een gesprek: wie voert de boventoon?'

Doel
Voor veel mannen is communicatie een inhoudelijke uitwisseling van informatie met een bepaald doel, aldus Woltering. Voor de meeste vrouwen daarentegen is het vooral een middel om een relatie op te bouwen. Inhoud en doel zijn dus minder belangrijk. Daardoor spelen vrouwen zelf een niet te onderschatten rol in mansplaining. Ze stellen vragen, knikken instemmend en laten de ander uitpraten.

Woltering: 'Bij vrouwelijke gesprekspartners doen ze overigens hetzelfde. Want die heb je ook: mansplainende vrouwen. Die getrouwd en wel aan hun single vriendin uitleggen hoe eenzaam zij zich wel niet moet voelen, of dat ze juist blij moet zijn dat ze single is. Of die tegen een chronisch zieke beweren dat die er wel weer bovenop komt als-ie gewoon lekker gaat lopen met de hond. Alleen heet het dan anders: de beste stuurlui staan aan wal.'