Voor veel huishoudens geldt dat afwachten de voordeligste en wellicht ook verstandigste optie is, zo stelt het PBL, het belangrijkste adviesorgaan van de overheid op het gebied van milieu, natuur en ruimte. Volgens het rapport is het de vraag of verduurzamen in de toekomst als gevolg van innovaties en standaardisatie wél financieel aantrekkelijk wordt. Hiervoor moeten de kosten namelijk nog ver dalen.

Het verduurzamen van woningen vergt van de meeste huishoudens een te grote investering, stelt het PBL. Er gaan vaak tientallen jaren overheen voordat besparingen van groene maatregelen als een warmtepomp, zonnepanelen en het afsluiten van aardgas zich uitbetalen. Daardoor is het meestal niet mogelijk duurzame maatregelen te nemen zonder dat de woonlasten omhoog gaan. 

Een gemiddeld huishouden dat zijn energielabel middels isolatie bijvoorbeeld wil opkrikken van D naar B en middels zonnepanelen energieneutraal wordt, is daar gemiddeld 35.000 euro voor kwijt, berekende het PBL. Dat levert maandelijks een besparing van 50 euro op aan woonlasten, maar het duurt langer dan dertig jaar voordat de hele investering is terugverdiend. 

Bovendien is het nog maar de vraag of energielabel B genoeg is om een woning energieneutraal te maken, want er zouden wel 26 zonnepanelen voor nodig zijn en die kunnen niet op ieder dak. Een huis nóg beter isoleren is financieel al helemaal niet rendabel.

Ook de aantrekkelijkheid van zonnepanelen komt onder druk te staan. Tot 2023 kunnen huiseigenaren met zonnepanelen hun te veel opgewekte energie terugleveren aan het net voor hetzelfde bedrag als waarmee ze stroom inkopen. Maar die salderingsregeling wordt langzaam afgebouwd en bestaat vanaf 2030 niet meer.

De heilige graal voor de financiering van het verduurzamen van woningen zou de gebouwgebonden lening moeten worden, maar ook daar zijn de onderzoekers uiterst kritisch over. Het doorgerekende rentetarief van 2 procent komt ongeveer overeen met de huidige hypotheekrente, maar hij wordt hoogstwaarschijnlijk hoger, zo stellen zij. Er is namelijk geen onderpand, zoals bij een hypotheek wel het geval is. Ook is er voorlopig geen renteaftrek voorzien. Alleen in het ‘onrealistische scenario’ dat er geen rente wordt gerekend, zou een grondgebonden lening aantrekkelijk zijn. Het PBL vermoedt dat het verstandiger is om de hypotheekmogelijkheden uit te breiden.

Als er geen aanvullend beleid komt, is de bijdrage die woningbezitters leveren aan het behalen van de doelen in het klimaatakkoord flink lager dan die waar de overheid nu rekening mee houdt, stelt het PBL. In het Klimaatakkoord staat dat alle woningen in Nederland in 2050 energieneutraal moeten zijn. Al in 2030 moeten de eerste 1,5 miljoen woningen van het aardgas af zijn. Komend jaar dienen alle Nederlandse gemeenten een routekaart te hebben die aangeeft op welke manier ze dat denken te bereiken. 

Zelfs op die aanpak heeft het Planbureau voor de Leefomgeving kritiek. In het rapport wordt de vraag gesteld hoeveel nut het heeft om de verduurzamingsvraag te bundelen op wijkniveau als de onderlinge verschillen tussen huishoudens zo groot zijn. ‘Is het misschien zinvoller om te focussen op het bundelen en organiseren van de aanbodzijde, dat wil zeggen op het standaardiseren van producten en processen?’