Veel tegels in de tuinen in Genemuiden (gemeente Zwartewaterland). © Wilbert Bijzitter

Tegeltuinen op de radar van gemeenten dankzij digitale kaart

De 140 gemeenten die zijn aangesloten bij Stichting Steenbreek krijgen een digitale kaart waarop ze kunnen zien welke wijken de meeste tegeltuinen hebben. Op die manier kunnen ze gericht actie voeren voor meer groen in tuinen, een essentiële stap om de temperatuur naar beneden te krijgen en wateroverlast bij hevige regenval te voorkomen.

Stefan ten Teije 15-08-20, 14:00 Laatste update: 15:01

,,Het is heftig dat opnieuw warmterecords worden verbroken. Het bevestigt de urgentie dat we ons met z'n allen beter tegen de hitte moeten wapenen en water beter moeten vasthouden”, zegt directeur Roel van Dijk van Stichting Steenbreek. ,,Het watertekort van dit moment heeft ook te maken met het feit dat veel regen direct wordt afgevoerd via het riool, terwijl het beter zou zijn als het in de grond zakt.”

De digitale kaart en bijbehorende infographics zijn gemaakt door Cobra Groeninzicht, een bureau dat onder meer temperatuurkaarten, bomen- en groenheidskaarten levert aan gemeentelijke en provinciale overheden, waterschappen en non-profitorganisaties. Voor het eerst zijn 6,6 miljoen Nederlandse tuinen ‘op tegelniveau’ aan de hand van satellietbeelden geanalyseerd. Cobra heeft de kaart als cadeau met Stichting Steenbreek gedeeld.

Eerder werd er al een top vijf van gemeenten gepubliceerd waar de tegelterreur het grootste is. Met stip op nummer 1 staat Zwartewaterland, in de buurt van Zwolle. Daar is ruim 85 procent van de tuinen versteend. Het rijtje met ‘tegelgemeenten’ bestaat verder uit Urk, Raalte, Hattem, Elburg en Steenwijkerland. Gemiddeld gezien bestaat de Nederlandse tuin voor ruim een derde aan tegels.

Stralingstemperatuur

Meer groen in de steden en dorpen verbetert het milieu, zorgt voor een rijkere biodiversiteit, vermindert luchtvervuiling, zorgt voor waterberging, dempt geluidshinder en verkoelt in warme periodes, zo somt de universiteit van Wageningen op. Onderzoek toont aan dat de stralingstemperatuur in parken tot wel 12 graden lager ligt dan die op pleinen in de stad. Om die reden is Stichting Steenbreek in 2015 aan de slag gegaan met om te beginnen vijf gemeenten om tegels te verruilen voor planten, bomen of gras. Inmiddels zijn 140 van de 350 Nederlandse gemeenten aangesloten. Er worden talloze campagnes gevoerd, acties verricht en doelen gesteld om ook in de openbare ruimte steen te verruilen voor groen.

,,Deze kaart richt zich echter enkel op de tuinen van inwoners”, aldus Van Dijk. ,,Dankzij het gebruik van data weten we veel beter dan vijf jaar geleden waar de problemen liggen. Gemiddeld is 40 procent van de ruimte in een gemeente privé-eigendom. In steden vaak nog veel meer. We hebben de eigenaren van tuinen dus echt nodig om water beter vast te houden en extreme hitte te dempen op momenten dat dat nodig is. Ik heb zelf een geweldige ‘groene parasol’ in de tuin en voel hoe lekker dat kan zijn de afgelopen week. Het is dus ook in het belang van bewoners zelf dat hun tuin niet uitsluitend uit tegels bestaat.”

Ik heb zelf een geweldige ‘groene parasol’ in de tuin en voel hoe lekker dat kan zijn de afgelopen week.
Roel van Dijk, directeur Stichting Steenbreek

‘Geen tegeltaks’

Infographic voor een wijk in De Bilt. © Stichting Steenbreek/Cobra groeninzicht

Hoe gemeenten omgaan met de aangeleverde data, is aan hen zelf, zo stelt Van Dijk. ,,Het is geen openbare data. Wel hebben we ook infographics per wijk beschikbaar die bijvoorbeeld in de publiciteit of door gemeenteraden gebruikt kunnen worden. Wat ons betreft is bewustwording, verleiding en aansporing de manier om de leefomgeving te vergroenen. In het buitenland zijn er wel voorbeelden dat de data ook gebruikt wordt voor bijvoorbeeld een tegeltaks, maar daar zijn wij niet voor. Ik heb ook het gevoel dat de boodschap steeds beter valt en dat mensen zelf gaan inzien dat het ook comfort biedt.”

Joop Spijker van Wageningen Environmental Research doet onderzoek naar verstening in tuinen en noemde de acties eerder op deze site ‘soft’. ,,Je hebt geen stok achter de deur om te veranderen, legde Spijker uit. Vooral in armere wijken is het lastig om mensen te bewegen om minder tegels toe te passen.” In Nederland is er slechts één gemeente die de regels ook heeft aangepast. In enkele Amsterdamse wijken mag maximaal een derde van de tuin uit tegels bestaan. Spijker ziet overigens ook geslaagde projecten zonder dwang. ,,De kracht zit in het gezamenlijk aanpakken van dit probleem, want veel mensen moeten meedoen om dat ook in de percentages terug te zien.”

Ook de Nederlandse huizen zijn niet goed voorbereid op een warmer klimaat. Bekijk in de video hieronder wat er moet gebeuren.