Polman: rijk moet wat minder bemoeizuchtig worden

Commissaris van de koning Han Polman betoogt dat in een essay in het tijdschrift Binnenlands Bestuur. Hij heeft dat geschreven in zijn rol als voorzitter van de Raad voor het Openbaar Bestuur. ,,Er lijkt een vooringenomen wantrouwen tegen decentrale overheden of ze taken wel op de juiste wijze aanpakken”, aldus Polman. ,,Dat resulteert in richtlijnen, protocollen en aanvullende regelgeving. Tijd en ruimte om maatwerk te leveren ontbreken vaker in het openbaar bestuur.”

Hij wijst onder meer op de situatie in de jeugdzorg. De rijksoverheid schoof die taak door naar de gemeenten. Maar zij bezuinigde daar tegelijkertijd op, terwijl een toenemend aantal jongeren jeugdzorg nodig heeft. Dat heeft geleid tot grote problemen.

Toen die werden bevestigd in inspectierapporten, dreigde minister Hugo de Jonge prompt in te grijpen in de regio's. Volgens Polman zou het veel beter zijn als overheden ‘met elkaar in gesprek gaan over een adequate invulling van de jeugdzorg'.

Ook op andere terreinen - zoals de aanpak van de stikstofcrisis en de  grote veranderingen op het gebied van klimaat en energie - hebben overheden elkaar hard nodig. Samenwerking werkt alleen goed op basis van gelijkwaardigheid, niet als alles van hogerhand wordt opgelegd, aldus de Zeeuwse commissaris.

Hij pleit voor ‘regionaal maatwerk’. Elke regio is zelf het beste in staat om te bepalen hoe taken moeten worden georganiseerd. Er is ruimte nodig om dat op een eigen manier te doen, zodat de lokale kennis, kansen en krachten kunnen worden benut . ,,Dat is relevant omdat de ene regio de andere niet is”, aldus Polman.   

,,Het gaat erom dat het gezamenlijke belang wordt gerespecteerd en gelijkwaardigheid tussen overheden wordt bewaakt”, schrijft hij. Daar staan ook al jaren afspraken over op papier, maar het is zaak dat de rijksoverheid zich daar ook aan houdt. Hij stelt voor dat de Raad van State, als onafhankelijke instelling, daarop gaat toezien.

Ook wil Polman dat de financiering van provincies, gemeenten en waterschappen flexibeler wordt, zodat beter kan worden ingespeeld op actuele ontwikkelingen. Daarnaast zou het wat hem betreft goed zijn als de lagere overheden meer zelf belasting kunnen heffen en het rijk minder.

Tegelijkertijd kunnen dan ‘achterhaalde belastinggrondslagen worden aangepast’. Als voorbeeld noemt hij de provinciale belasting, die nu bestaat uit een opslag op de motorrijtuigenbelasting. Daar moet een alternatief voor komen, gezien de opkomst van elektrische auto’s. Voor die voertuigen geldt de belasting niet.