Eten, drinken en vergaderen in de herberg

Dorpen hadden nauwelijks ambtenaren. De koster, schoolmeester en bode hadden geen bureau nodig. Toch moesten de schout en schepenen - zeg maar burgemeester en wethouders - ergens vergaderen en eenvoudige misdaden berechten. Dat deden ze vaak in herbergen, want na het intensieve vergaderen ontspanden bestuurders zich graag met een maaltijd en een drankje.

In de dorpen Zoetermeer en Zegwaart waren heel veel herbergen en logementen. Immers, de Dorpsstraat was de doorgaande weg tussen Den Haag en Gouda naar Utrecht en de dorpen lagen en liggen als verkeersknooppunt midden tussen een stuk of zes steden in. Na twee tot drie uur reizen lustte de reiziger te voet of paard wel een verfrissing. Ze droegen namen als De Eerste Aanleg, De Rode Leeuw, Het Bonte Paard en de Witte Zwaan. De schout en schepenen van Zegwaart kozen voor hun bijeenkomsten voor het pand midden in de Dorpsstraat: De Jonge Prins. Het lag ook op een steenworp van het huis waar zo nu en dan de ambachtsheer verbleef, het Huis te Palenstein, nu ongeveer bij de Hoogvliet.

De Jonge Prins had niet alleen het voordeel van een drankje en een hapje, ook de waag was hier gevestigd. Dit was het openbare weegtoestel voor onder meer boter, kaas of graan en werd jaarlijks geijkt. De bestuurders konden na een dag vergaderen, schrijven en kleine misdadigers bestraffen zich ook ontspannen op de achterliggende kolfbaan, een kruising tussen golf en hockey. Er zit nog steeds een restaurant met een prinsennaam al is deze van Griekse herkomst. Aan de linkerzijde is een kapper te vinden. Zou daar de spreuk vandaan komen dat je door de overheid 'geknipt en geschoren' wordt?

De Zegwaartse bestuurders bleven daar tot 1915. Ze betrokken toen de voormalige remonstrantse pastorie waar ook de gemeente-arts had gewoond. Het pand werd verbouwd en er kwam een nieuwe gevel met het wapen van Zegwaart prominent bovenin. De kamer van burgemeester en wethouders mat vier bij vijf meter, die van de zevenkoppige raad was nauwelijks groter met 5x6. De publieke tribune was bij het balkon gesitueerd en was anderhalf bij twee meter. Daarnaast was er ruimte voor de secretarie en het archief. In 1935 fuseerden de gemeenten Zoetermeer en Zegwaart en het raadhuis van Zegwaart werd afgestoten.

Ook in Zoetermeer betrokken de bestuurders een herberg en wel de Rode of Gouden Leeuw aan de Dorpsstraat 18. Ze waren niet de enigen die daar vergaderden en werkten. Ook dijkgraaf en heemraden van bijvoorbeeld de Meerpolder kwamen er samen. De kamer van de schout en schepenen waar men bestuurde, de verkoop van onroerend goed regelde en recht sprak was redelijk luxe. Groene gordijnen, een lange uittrektafel met zeven geverfde stoelen voor de schepenen en een paar eiken armstoelen met kussens voor de schout en zijn secretaris. De kaarten van de vier werelddelen aan de wand lieten zien dat Zoetermeer ook over de grenzen heen keek.

In 1875 betrok men de burgemeesterswoning aan de Dorpsstraat 3 en toen dat niet meer voldeed verhuisde men in 1957 schuin naar de overkant, nummer 10. Zoetermeer werd vervolgens groeistad en er kwamen steeds meer ambtenaren. Dat paste niet meer in het herenhuis, dus achter in de tuin verrezen houten noodgebouwen. Vergaderen deed men vaak op andere plekken zoals in het Kruispunt waarvandaan de Lokale Omroep Zoetermeer eind jaren (19)70 de raadsvergaderingen live via de kabel op de beeldbuis bracht. Met de bouw van het stadshart verrees daar in 1984-1985 een nieuw stadhuis dat tien jaar later werd uitgebreid met een toren. Bijna had er echter een ander stadhuis gestaan. Een ontwerp lag al klaar van bureau Alberts en Huut, totdat bleek dat de gemeentelijke afdeling bouwkunde zonder werk zat. Alberts en Huut werd afgekocht en gemeentelijk architect Frans de Man ging - met een veel lager budget - aan het werk.

Het eerdere ontwerp van Alberts en Huut werd wel gerealiseerd, als hoofdkantoor van de ING in de Bijlmer. Het kreeg de bijnaam Het Zandkasteel en is nu gemeentelijk monument en appartementencomplex.

Het Zoetermeerse stadhuis werd regelmatig verbouwd en veranderd, vooral de raadszaal, totdat bouwvakkers het pand afgelopen jaar helemaal stripten. De renovatie leidde tot een combinatie van open stadhuis met veelzijdig forum, flexplekken voor de ambtenaren en prachtige glaswanden met ingebrande historische foto's.