Baanbrekend onderzoek: ‘PFAS-etende bacterie’ mogelijke redding voor grond- en baggerwereld’

Baggeraars, afvalbedrijven en bouwprojecten zijn in de problemen geraakt door tijdelijke eisen van het ministerie voor de hoeveelheid PFAS-stoffen in de grond, zo werd afgelopen weken duidelijk. Zo lang er geen definitieve regels zijn, mag er slechts 0,1 microgram van de stoffen in een kilo verplaatste grond zitten. Brancheorganisaties stellen dat bouw, grond en baggerbedrijven in de problemen raken omdat ieder schepje grond nu geanalyseerd moet worden.

Bouwend Nederland schat dat er bij 80 procent van de projecten met grondverplaatsing teveel PFAS wordt aangetroffen. Het resultaat: baggeraars in Oost-Nederland zoals Geert Pruim zitten al maanden zonder werk. Grond wordt bij afvalbedrijven zoals Attero Wilp niet meer aangenomen en ook de bouw, die ook al flink geraakt is door het stikstof-debakel, ondervindt hinder.

Maar nu gloort er hoop. Aan de andere kant van de oceaan, welteverstaan. Amerikaanse onderzoekers van Princeton University ontdekten onlangs dat een veelvoorkomende grondbacterie met de naam ‘Acidimicrobium bacterium A6’, de onverwoestbaar geachte PFAS-stoffen ‘op eet’.  ,,Een baanbrekend en zeer verrassend onderzoek’’, stelt hoogleraar Milieuchemie en Toxicologie Jacob de Boer van de Vrije Universiteit. ,,Dit zou een doorbraak in de strijd tegen PFAS kunnen zijn.’’

Perfluorverbindingen, die de basis vormen van PFAS-stoffen, zijn ontzettend moeilijk uit elkaar te krijgen, vertelt De Boer. ,,En dat is ook voor bacteriën niet te doen. De PFAS-stoffen zijn persistent. Als ze ergens eenmaal in de grond zitten, zijn ze er met geen mogelijkheid meer uit te krijgen. Het is dus prachtig dat de onderzoekers in Amerika daar nu iets op hebben gevonden.’’ 

Is Nederland dankzij dit onderzoek binnenkort verlost van PFAS-problemen? De Boer houdt voorlopig nog een slag om de arm. ,,Ik zie dit als een doorbraak, maar eerst moet duidelijk worden of deze bacteriën ook buiten het laboratorium werkzaam zijn. Ik acht de kans daartoe redelijk groot, maar er gelden een aantal randvoorwaarden.’’ 

De experimenten van Princeton University gebeurden in het laboratorium met standaard grond, vertelt De Boer. ,,In de buitenwereld tref je natuurlijk allerlei soorten grond aan. Veen, klei, zand. Noem maar op.’’ Om de bacteriën optimaal te laten werken,  moet de grond aan enkele voorwaarden voldoen. De zuurgraad en de hoeveelheid ijzer in de grond zijn belangrijk. Ongeveer 60 procent van PFAS breekt dankzij de bacterie af.

Een oplossing voor de PFAS-problemen op korte termijn is Acidimicrobium bacterium A6 volgens De Boer waarschijnlijk niet. ,,Er is meer studie en veldwerk vereist. Het is geen kwestie van even de bacteriën in de grond stoppen en klaar. Mocht alles meezitten, dan denk ik dat het nog wel een jaar kan duren. Toch ben ik hoopvol. Het feit dat er een manier is gevonden om deze stoffen af te breken is groot nieuws. PFAS zijn zoals bekend giftig en in veel landen zoals Amerika en Australië een groot probleem.’’

Aiko Hensums van het PFAS-expertisebureau in Deventer neemt het onderzoek serieus. ,,Doorgaans zijn we kritisch tegenover ‘opzienbarende’ studies, maar deze staat in een gerenommeerd tijdschrift. Het kan op termijn een doorbraak zijn, maar het gaat nu nog om een labtest. We volgen het onderzoek, maar op korte termijn biedt het geen oplossing voor de huidige problemen met PFAS.’’

In de politiek wordt ondertussen naarstig naar een oplossing voor de PFAS-problematiek gezocht. De Tweede Kamer nam eind september een motie aan van GroenLinks, waarin verzocht werd om te onderzoeken of er in Nederland een ban kan komen op voedselverpakkingen met PFAS-stoffen. De Waakhond Inspectie Leefomgeving en Transport (ILT) constateerde daarnaast dat er onvoldoende zicht is op de verspreiding van FRD (een van de PFAS-stoffen) in afvalstromen.