Jeanne Diele-Staal, de dochter van een NSB’er doet haar verhaal in de Human Library in Zwolle

De ‘levende boeken’ zitten klaar om hun levenservaringen met je te delen. Vervolgens is er ruimte voor vragen en discussie. Klopt het beeld of vooroordeel dat je bij iemand hebt bijvoorbeeld wel? 

De grote zaal van de bibliotheek in Zwolle is omgebouwd tot een boekenkast. Daarin staan 10 ‘boeken’ die je voor twintig minuten lenen. Je gaat dan met het boek naar een andere plek om naar het verhaal van het boek te luisteren en er vervolgens over in gesprek te gaan. Het reserveren van een boek is niet mogelijk.

Jeanne Diele is een van de ‘boeken’ die haar levensverhaal vertelt. Haar vader zat bij de NSB. Was ‘fout’ in de oorlog. De Zwolse heeft hierdoor een ontzettend moeilijke jeugd gehad. Niemand keek haar aan of wilde met haar gezien worden. Ook al was ze tijdens de oorlog, zelf maar een klein kind.

Als de geallieerden in 1944 dichterbij komen is Jeanne vijf jaar oud. Het gezin woont in Almelo. Ze begrijpt niet waarom kinderen plotseling niet meer met haar willen spelen. ,,Ik zal wel geen leuk meisje zijn”, denkt ze. In werkelijkheid wordt de vader van Jeanne gezien als landverrader. Daarom besluit het gezin dat moeder met haar kinderen (Jeanne en haar broers) naar Duitsland te vluchten. Het is hongerwinter. Daar wil ook niemand met haar spelen. ‘Sie sind landverräter’ hoort ze, maar ze verstaat het niet.

Omdat de geallieerde opmars wordt gestuit en de Duitse bezetter toch nog in het zadel blijft in Nederland, keert het gezin na aantal maanden terug naar huis. Het verbleef is van korte duur. In het voorjaar, als de Duitsers alsnog aan de verliezende hand zijn, volgt een vlucht naar Noord-Nederland, waar Jeanne de bevrijding meemaakt. 

Na de bevrijding viert Nederland feest, maar voor haar gevoel begint de ellende voor Jeanne pas echt. ,,We moesten vanuit het noorden van het land teruglopen naar Almelo. Meer dan 100 kilometer. Toen we thuis aankwamen, woonde er al iemand in ons huis. Opdonderen vies NSB-wijf, met je gore NSB-kinderen, riepen de mensen.’’  Ze begrijpt nog steeds niet waarom. Jaren later begrijpt ze de woede pas. Haar vader was hulppolitie van de NSB.

Jeanne's  vader keert niet terug na de bevrijding. Hij is onmiddellijk vastgezet. Vier jaar later, als hij vrijkomt verhuizen ze naar Den Haag. Jeanne zweert om nooit meer iemand te vertellen dat ze de dochter is van een NSB’er. Heel lang praat Jeanne niet over haar verleden. Pas als ze 63 is, worden de documenten van de oude NSB vrijgegeven door de overheid. ,,Ik besloot samen met mijn jongere broer te gaan kijken. En vanaf toen begon eigenlijk pas het verwerkingsproces’’, zegt ze. Ze is nu 83 en praat nu veel over haar verleden.